Najnowsze informacje
Strona główna / Listy / 35 lat RPO

35 lat RPO

  • 35 lat temu, w styczniu 1988 roku, rozpoczął swoją działalność urząd Rzecznika Praw Obywatelskich.
  • W ciągu trzech i pół dekady wpłynęło do Biura blisko 2 miliony spraw od obywateli. Przyjętych zostało 150 tysięcy interesantów oraz udzielono setek tysięcy wyjaśnień i porad telefonicznych.
  • Będziemy dalej, z determinacją służyć obywatelom, demokracji, praworządności. Być przede wszystkim dla tych, którzy potrzebują wsparcia. Jesteśmy tu bowiem, niezmiennie od 35 lat, dla Was – podkreślił RPO Marcin Wiącek w nagraniu przygotowanym z okazji jubileuszu.

Wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich

35 lat temu, w styczniu 1988 roku, rozpoczął swoją działalność urząd Rzecznika Praw Obywatelskich. Po raz pierwszy w historii naszego kraju obywatele objęci zostali ochroną przez niezależny i niezawisły organ państwa. Dołączyliśmy do rodziny państw, w których Ombudsmani dbają o to, aby w relacjach między jednostką a państwem i instytucjami publicznymi panowała względna równowaga. 

Myślę, że ten piękny jubileusz jest ważny nie tylko dla nas, pracowników Biura Rzecznika, ale dla każdego mieszkańca naszego kraju. Dość powiedzieć, że w ciągu trzech i pół dekady wpłynęło do Biura blisko 2 miliony spraw od obywateli. Przyjętych zostało 150 tysięcy interesantów oraz udzielono setek tysięcy wyjaśnień i porad telefonicznych. Z kolei Rzecznik podjął w tym czasie około 14 tysięcy spraw z urzędu, skierował ponad tysiąc wystąpień do Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz blisko 10 tysięcy wystąpień problemowych do różnych instytucji państwa.

Ale to nie te liczby, choć imponujące, są najważniejsze. Lecz satysfakcja, że wolności i prawa obywateli w naszym kraju zaczęły być w praktyce lepiej strzeżone. Że szczególną ochroną zostały objęte osoby słabsze, zagrożone wykluczeniem, znajdujące się w trudnym położeniu życiowym. Jak również to, że każdy miał się gdzie zwrócić, złożyć skargę i uzyskać pomoc, jeśli zetknął się z dyskryminacją czy poniżającym, nieludzkim traktowaniem.

Mam zaszczyt sprawować funkcję Rzecznika Praw Obywatelskich VIII kadencji. Staram się kontynuować i rozwijać dzieło moich wielkich poprzedników: Ewy Łętowskiej, Tadeusza Zielińskiego, Adama Zielińskiego, Andrzeja Zolla, Janusza Kochanowskiego, Ireny Lipowicz, Adama Bodnara. Każdy z nich miał ogromny wkład w budowanie autorytetu tego urzędu. I w budowanie wybitnego, oddanego misji zespołu pracowników, któremu przy tej okazji składam szczególnie serdeczne podziękowania.

Przed nami nowe wyzwania. Niełatwe: wojna, kryzys, pokusy ograniczania praw obywatelskich. Ale będziemy starać się reagować na każdy przypadek łamania prawa czy zagrożenia dla ludzkiej godności. Będziemy dalej, z determinacją służyć obywatelom, demokracji, praworządności. Być przede wszystkim dla tych, którzy potrzebują wsparcia. Jesteśmy tu bowiem, niezmiennie od 35 lat, dla Was.

Kadr z nagrania przedstawiający RPO Marcina Wiącka z naniesionym symbolem odtwarzania wideo

Rzecznicy Praw Obywatelskich kolejnych kadencji

  1. Prof. dr hab. Ewa Łętowska – RPO I kadencji    
    Pierwsza pełniła w Polsce funkcję Rzecznika Praw Obywatelskich w latach 1987-1992. Profesor nauk prawnych, specjalistka w zakresie prawa cywilnego, Członkini PAN i PAU, sędzia NSA i Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku.
  2. Prof. dr hab. Tadeusz Zieliński – RPO II kadencji    
    Rzecznik Praw Obywatelskich w latach 1992–1996. Prawnik, specjalista w zakresie prawa pracy, prawa związkowego i ubezpieczeń społecznych, uczestnik obrad Okrągłego Stołu, senator I kadencji, w 1997 minister pracy i polityki socjalnej w rządzie Włodzimierza Cimoszewicza. Członek PAN.
  3. Prof. dr hab. Adam Zieliński – RPO III kadencji    
    Rzecznik Praw Obywatelskich w latach 1996–2000. Specjalista z zakresu prawa cywilnego, sędzia, w latach 1982–1992 prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego. W 1989 r. został wybrany na posła na Sejm kontraktowy z ramienia PZPR w pierwszej turze głosowania jako jeden z dwóch (obok Mikołaja Kozakiewicza) kandydatów z 35-osobowej listy krajowej.
  4. Prof. dr hab. Andrzej Zoll – RPO IV kadencji    
    Rzecznik Praw Obywatelskich w latach 2000–2006.  W latach 1991–1993 przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej, sędzia, w latach 1993–1997 prezes Trybunału Konstytucyjnego. Uczestniczył w pracach Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarności. W 1989 brał udział w rozmowach Okrągłego Stołu jako ekspert prawny „Solidarności”.
  5. Dr Janusz Kochanowski – RPO V kadencji    
    Rzecznik Praw Obywatelskich w latach 2006–2010, zginął w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem. Prawnik, dyplomata, konsul RP w Londynie, prezes zarządu fundacji „Ius et Lex”.   W okresie 11.04.2010 – 20.07.2010 r. pełniącym obowiązki RPO był Stanisław Trociuk – Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich od 2002 r., prawnik, autor licznych publikacji z zakresu prawa m.in. „Komentarza do ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich”.
  6. Dr hab. Irena Lipowicz, prof. UKSW – RPO VI kadencji    
    Rzecznik Praw Obywatelskich w latach 2010-15. Posłanka na Sejm I, II i III kadencji, w latach 2000–2004 ambasadorka RP w Austrii. W 1980 wstąpiła do NSZZ „Solidarność”, brała też udział w założeniu Związku Górnośląskiego. Była współpracownikiem Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarności. Pracowała następnie m.in. w Krajowej Szkole Administracji Publicznej.
  7. Dr hab. Adam Bodnar, prof. SWPS – RPO VII kadencji    
    Rzecznik Praw Obywatelskich w latach 2015-2021. Zgłoszony na stanowisko dzięki poparciu 67 organizacji pozarządowych. Prawnik i nauczyciel akademicki, doktor habilitowany nauk prawnych, działacz na rzecz praw człowieka. W okresie 16.07.2021 – 22.07.2021 r. pełniącym obowiązki RPO był Stanisław Trociuk, Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich.
  8. Dr hab. Marcin Wiącek, prof. UW – RPO VIII kadencji    
    Rzecznik Praw Obywatelskich od roku 2021. Profesor Uniwersytetu Warszawskiego, doktor habilitowany nauk prawnych. Kierownik Zakładu Praw Człowieka na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Specjalizuje się w prawie konstytucyjnym i prawach człowieka.

Wybrane dane statystyczne

Rzecznik Praw Obywatelskich rozpatruje sprawy dotyczące naruszeń wolności i praw obywatelskich przez organy władzy publicznej oraz zobowiązane do przestrzegania tych praw organizacje i instytucje. Od początku istnienia urzędu, w latach 1988-2023 do Rzecznika wpłynęło ogółem 1 850 178 spraw. Przyjęto blisko 145 000 interesantów.

W latach 1998–2022 w Biurze RPO przeprowadzono 628 935 rozmów telefonicznych, udzielając wyjaśnień i porad (w latach 1988-1997 Biuro RPO nie gromadziło szczegółowych danych statystycznych w tym zakresie).

W ciągu 35 lat działalności Rzecznik Praw Obywatelskich:

  • skierował 9566 wystąpień problemowych do innych instytucji publicznych czyli uwag, opinii i postulatów wskazujących na potrzebę zmian w prawie bądź sposobie jego funkcjonowania w praktyce
  • brał udział w 908 sprawach w Trybunale Konstytucyjnym,
  • przygotował 2301 rewizji, kasacji i skarg kasacyjnych.

Wykorzystując szeroką gamę przysługujących mu środków prawnych, Rzecznik podjął ponad 13 300 spraw z własnej inicjatywy, czyli „z urzędu”.

Sprawdź także

Szkoła Praw Człowieka

Helsińska Fundacja Praw Człowieka, nawiązując do bogatej tradycji Szkoły Praw Człowieka, jaką przez lata prowadziła, otwiera …