PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Pierwszy Prezes SN przedstawił pytanie prawne na skład połączonych izb Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
15 stycznia 2020 r.
W dniu dzisiejszym (15.01) Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego przedstawił wniosek o rozstrzygnięcie przez skład Sądu Najwyższego – Izbę Cywilną, Izbę Karną oraz Izbę Pracy i Ubezpieczeń Społecznych rozbieżności w wykładni prawa występujących w orzecznictwie Sądu Najwyższego w zakresie dotyczącym następującego zagadnienia prawnego:
„Czy udział w składzie sądu powszechnego, sądu wojskowego lub Sądu Najwyższego osoby powołanej do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r., poz. 3 ze zm.), prowadzi do naruszenia art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) lub art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej i art. 19 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej, wskutek czego, zależnie od rodzaju rozpoznawanej sprawy:
a) w postępowaniu karnym – osoba taka jest nieuprawniona do orzekania (art. 439 § 1 pkt 1 k.p.k.) albo zachodzi przypadek nienależytej obsady sądu (art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.);
b) w postępowaniu cywilnym – skład sądu z udziałem tak powołanej osoby jest sprzeczny z przepisami prawa (art. 379 pkt 4 k.p.c.)?”
W uzasadnieniu wniosku Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego wskazuje na szereg orzeczeń, w których pojawiły się rozbieżności w wykładni przepisów określających gwarancje niezawisłości i bezstronności sądów. Rozbieżności te ujawniły w orzecznictwie Sądu Najwyższego, ale również i sądów powszechnych.
Bezpośrednią przyczyną tych rozbiezności są regulacje prawne wprowadzone ustawą z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw, które w zakresie dotyczącym ukształtowania Krajowej Rady Sądownictwa budzą zasadnicze wątpliwości ustrojowe i konstytucyjne.
W uzasadnieniu zwrócono uwagę, że prawo do sądu może być realizowane tylko przez sąd należycie obsadzony, i to przez osoby, które są legitymowane do orzekania w danym sądzie i w danej instancji z perspektywy zgodności z prawem procedury ich przedstawienia Prezydentowi RP do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim. Nie chodzi więc o badanie ważności powołania sędziego przez Prezydenta RP, lecz o postrzeganie sądu, w którego składzie znajdują się osoby mianowane przy udziale nowej KRS, jako sądu niezależnego od władzy ustawodawczej i wykonawczej.
Skład sądu zgodny z przepisami jest jedną z podstawowych gwarancji procesowych, znajdujących umocowanie w art. 45 ust. 1 Konstytucji. Rozpoznanie sprawy przed sądem orzekającym w składzie sprzecznym z prawem stanowi natomiast jednoznaczne i niewywołujące najmniejszych wątpliwości naruszenie prawa do rozpoznania sprawy przed właściwym, bezstronnym i niezawisłym sądem, które jest przyczyną nieważności w postępowaniu cywilnym (art. 379 pkt 4 k.p.c.) oraz bezwzględną przyczyną odwoławczą w postępowaniu karnym (art. 439 § 1 pkt 2 k.p.k.).
Wybór jako odpowiedniego, w rozumieniu art. 83 § 1 ustawy o SN, składu połączonych Izb Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej, Izby Karnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uzasadnia fakt obsadzenia pozostałych dwóch Izb Sądu Najwyższego, tj. Izby Dyscyplinarnej i Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych wyłącznie przez osoby powołane do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, ukształtowanej w trybie określonym przepisami ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r.
W uzasadnieniu wniosku Pierwszy Prezes SN podkreślił, że nie dotyczy kwestii samego powoływania na stanowisko sędziego przez Prezydenta RP, lecz ma na celu zabezpieczenie prawidłowego biegu procesu sądowego i ważności orzeczeń wydawanych przez sądy powszechne, wojskowe oraz przez Sąd Najwyższy.
W konkluzji wniosku stwierdzono, że rozstrzygnięcie przez skład połączonych Izb – Izby Cywilnej, Izby Karnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych przedstawionego zagadnienia ma fundamentalne znaczenie dla właściwego ukształtowania praktyki orzeczniczej Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych.
Zagadnienie prawne zostanie rozpoznane w dniu 23 stycznia br.
Wniosek Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2020 r.
