PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Z powodu choroby sędziego Trybunał Konstytucyjny odroczył 20 października rozprawę w sprawie przedłużenia kadencji Rzecznika Praw Obywatelskich, gdy parlament nie wybrał jego następcyNa 20 października 2020 r. TK wyznaczył termin rozprawy (sygn. akt K 20/20) na zbadanie takiego wniosku posłów koalicji rządzącej. Zaskarżyli oni art. 3 ust. 6 ustawy o RPO z 15 lipca 1987 r.: „Dotychczasowy Rzecznik pełni swoje obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Rzecznika”.
RPO Adam Bodnar wniósł o uznanie, że zaskarżony przepis jest zgodny z art. 2 Konstytucji. Wskazał, że gwarantuje on niezakłóconą ochronę praw i wolności – którą osłabiłoby jego usunięcie. A przy jego tworzeniu w 1991 r. wzięto pod uwagę, że wobec niemożności porozumienia Sejmu i Senatu co do wyboru nowego RPO kadencja dotychczasowego może się wydłużyć.
Na niezbędność art. 3 ust. 6 wskazują organizacje międzynarodowe. Takie opinie wyraziły m.in.: Komisja Wenecka, Międzynarodowy Instytu Ombudsmana (IOI), ODIHR, ENNHRI.
Sprawa rozpoznawana jest w pięcioosobowym składzie. Przewodniczącą jest Julia Przyłębska, a sprawozdawcą Stanisław Piotrowicz.
***
Art. 3 ust. 6 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich jest zgodny z zasadami międzynarodowymi, a także powszechny w wielu państwach europejskich – głosi stanowisko Międzynarodowego Instytutu Ombudsmana (IOI)
Podkreślono, że dla skutecznego funkcjonowania RPO, w celu umożliwienia obywatelom właściwej obsługi, niezbędna jest nieprzerwana kadencja do czasu wyboru nowego Rzecznika
IOI potwierdza swoje poparcie dla polskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Silna, skuteczna i niezależna instytucja RPO, zgodnie z Zasadami Weneckimi, jest kluczowym elementem promocji i ochrony praw człowieka w Polsce, Europie i poza nią
Takie stanowisko przekazał RPO Międzynarodowy Instytut Ombudsmana (International Ombudsman Institute – IOI). Podpsiali je: prezydent IOI Peter Tyndall, sekretarz generalny Werner Amon i regionalny sekretarz na Europę Rafael Ribó.
Napisali, że IOI został poinformowany, iż przed Trybunałem Konstytucyjnym toczy się sprawa o abstrakcyjną kontrolę konstytucyjną dotyczącą zgodności z konstytucją art. 3 ust. 6 ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich. Kwestie będące przedmiotem sprawy, dotyczące kadencji Rzecznika Praw Obywatelskich oraz okresu przejściowego przed powołaniem nowego, mają duże znaczenie dla IOI.
Jednym z kluczowych celów IOI jest zapewnienie, że OI będzie w stanie wypełniać swoje zadania bez zakłóceń i wykonywać swoje funkcje w najbardziej efektywny sposób.
Podkreślono, że odpowiednie akty w wielu państwach Europy stanowią, że ombudsman pełni swoją funkcję do czasu wyboru lub powołania jego następcy lub złożenia ślubowania. Takie przepisy ma: Albania, Belgia, Republika Czech, Dania, sama Unia Europejska, Litwa, Malta, Rumunia i Hiszpania.
W Chorwacji, Estonii, Finlandii, Węgrzech, Kosowie, Kraju Basków (Hiszpania) do czasu objęcia urzędu przez nowego ombudsmana, funkcję te pełni jego zastępca.
Przypomniano też, że Zasady Weneckie podkreślają, że „Państwa powstrzymają się od podejmowania jakichkolwiek działań mających na celu lub skutkujących zniesieniem instytucji Rzecznika Praw Obywatelskich lub przeszkodą w jej skutecznym funkcjonowaniu oraz skutecznie chronią ją przed takimi zagrożeniami”.
Stanowisko Zarządu SSP IUSTITIA z 18 października 2020 r. w sprawie urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich
SSP Iustitia zwraca uwagę na realne zagrożenie upolitycznienia jednej z ostatnich niezależnych instytucji demokratycznych w Polsce – urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich. Zgodnie z Konstytucją wybór Rzecznika wymaga współdziałania obu izb parlamentu – Sejmu i Senatu. Mimo upływu kadencji większość rządząca nie zgłosiła żadnego kandydata na to stanowisko, nie przeprowadzono również głosowania co do jedynej kandydatki – Zuzanny Rudzińskiej-Bluszcz, którą popiera niemal 1000 organizacji pozarządowych.
Zamiast tego partia Prawo i Sprawiedliwość złożyła do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją RP wynikającej z ustawy o RPO zasady, że do czasu wyboru nowego rzecznika urząd sprawuje osoba, której kadencja na tym stanowisku dobiegła końca – osobą tą jest aktualnie dr hab. Adam Bodnar.
Rozprawa została wyznaczona na 20 października 2020 r. Jako sprawozdawcę wyznaczono byłego posła PiS Stanisława Piotrowicza. W razie zakwestionowania przez TK możliwości sprawowania przez Rzecznika Praw Obywatelskich urzędu po zakończeniu kadencji, do czasu wyboru nowego Rzecznika, istnieje ryzyko, że na osobę pełniącą obowiązki RPO partia rządząca wyznaczy swojego nominata, omijając w ten sposób konieczność przeprowadzenia wyboru nowego Rzecznika w sposób wymagany przepisem art. 209 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej.
Oznaczałoby to faktyczne podporządkowanie urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich władzy politycznej i pozbawienie obywateli ochrony ich praw i wolności.
