PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Sąd Najwyższy skierował pytania prejudycjalne dotyczące ustawy o SN do Trybunału Sprawiedliwości UE. Kancelaria Prezydenta niesłusznie zarzuca SN działania bez podstawy prawnej. W 9 punktach Archiwum Osiatyńskiego wyjaśnia, co zrobił SN i jakie są tego konsekwencje. Sąd Najwyższy zdecydował się wejść na ?luksemburską ścieżkę?i skierował do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej pięć pytań prejudycjalnych. Wszystkie dotyczą kwestii przechodzenia w stan spoczynku sędziów powyżej 65. roku życia.
W 9 punktach wyjaśniamy, jakie są konsekwencje ruchu SN. 5 pytań SN do TSUE Pierwsze pytanie dotyczy zasady nieusuwalności sędziów regulowanej przez traktaty unijne (art. 19 ust. 1 TUE, tj. zasady skutecznej ochrony sądowej; art. 2 TUE dotyczący zasad państwa prawa) oraz Kartę Praw Podstawowych (art. 47). Zdaniem SN stosowanie nowych przepisów o obniżonym wieku przechodzenia w stan spoczynku do orzekających sędziów oraz przenoszenia ich w stan spoczynku wbrew ich woli stoi w sprzeczności z prawem UE. Drugie pytanie dotyczy zgody organu władzy wykonawczej na dalsze orzekania sędziów powyżej 65. roku życia. SN pyta o wykładnię prawa unijnego. Chodzi tu oczywiście o decyzję prezydenta i kontrasygnatę premiera (która jest kwestią sporną). Zdaniem SN takie rozwiązanie budzi wątpliwości co do niezawisłości i jest niezgodne z dotychczasowym orzecznictwem Trybunału. Trzecie pytanie dotyczy zakazu dyskryminacji ze względu na wiek. Sąd Najwyższy poprosił o potwierdzenie wykładni dokonanej w orzeczeniu w sprawie C-286/12 Komisja przeciwko Węgrom. TSUE orzekł wtedy, że obligatoryjne przeniesienie w stan spoczynku sędziów, prokuratorów i notariuszy z chwilą ukończenia 62. roku życia nie jest zgodne z przepisami dyrektywy 200/78/WE. Czwarte pytanie to prośba do TSUE o doprecyzowanie, w jaki sposób Sąd Najwyższy powinien realizować unijną dyrektywę o zakazie dyskryminacji ze względu na wiek.
SN pyta Trybunał, czy sędzia który ukończył 65. rok życia może dalej orzekać, mimo negatywnej decyzji prezydenta wydanej na podstawie znowelizowanej ustawy o Sądzie Najwyższym. SN stoi na stanowisku, że może odmówić stosowania przepisów niezgodnych z dyrektywą. Piąte pytanie dotyczy możliwości zastosowania środka zabezpieczającego w postaci zawieszenia stosowania prawa krajowego, wobec którego istnieje podejrzenie, że jest niezgodne z prawem unijnym. Wyjaśniamy ruch SN w 9 punktach O co sąd krajowy może zapytać TSUE w pytaniu prejudycjalnym?
1.Czy SN pyta TSUE o zgodność ustawy o SN z prawem UE? O wyjaśnienie poprosiliśmy prof. Stanisława Biernata, sędziego i wiceprezesa TK w latach 2010-2017: Prof. Biernat: ?Sąd krajowy często zadaje pytanie prejudycjalne w sytuacji, kiedy w postępowaniu przed nim pojawi się wątpliwość, co do zgodności prawa krajowego z prawem unijnym. Pytanie prejudycjalne o wykładnię przepisu prawa unijnego jest ukierunkowane w takiej sytuacji na to, aby odpowiedź Trybunału Sprawiedliwości pozwoliła sądowi krajowemu na dokonanie oceny, czy prawo krajowe jest zgodne z prawem unijnym, czy nie. Pytania prejudycjalne sformułowane w postanowieniu SN w sprawie III UZP 4/18 z 2 sierpnia 2018 r. odpowiadają wszelkim wymogom wynikającym z prawa unijnego. Są to pytania o wykładnię wskazanych przepisów prawa unijnego, a odpowiedź TSUE pozwoli SN na ocenę zgodności wskazanych przepisów prawa polskiego z prawem unijnym.?
2. Na jakiej podstawie prawnej SN mógł wystąpić o stosowanie środka zabezpieczającego w postaci zawieszenia stosowania przepisów ustawy, o które pyta TSUE? W odpowiedzi na ruch Sądu Najwyższego, Kancelaria Prezydenta wydała stanowisko, w którym zarzuca SN działanie bez umocowania w prawie. Zapomina tym samym, że polskie sądy mają prawo zadawać pytania Trybunałowi Sprawiedliwości UE. Konkretnie: sądy krajowe mogą pytać TSUE o wykładnię prawa unijnego, żeby później ocenić, czy przepisy prawa krajowego są zgodne z prawem UE. Zadając pytanie prejudycjalne do TSUE, sądy krajowe mogą korzystać z tzw. ?środków zabezpieczających? w postaci zawieszenia stosowania przepisów krajowych. TSUE potwierdził to w dwóch orzeczeniach: Factortame z 1990 r. oraz Unibet z 2007 r. Kwestię ?środków zabezpieczających? w polskim prawie reguluje art. 755 par. 1 kodeksu postępowania cywilnego. Mówi on, że zabezpieczenie może być dokonane w ?taki sposób, jaki stosownie do okoliczności sąd uzna za odpowiedni?. Chodzi o to, żeby wybrać środek, który pozwoli w przyszłości wykonać orzeczenie TSUE. Jednym z tych środków jest zawieszenie stosowania przepisów krajowych.
3. Czy SN ?zawiesił? ustawę o SN z 8 grudnia 2017 roku? Prezes Trybunału Konstytucyjnego Julia Przyłębska w wywiadzie dla Polskiej Agencji Prasowej oceniła, że ?Sąd Najwyższy złamał Konstytucję?, ponieważ ?żaden sąd w Polsce nie ma kompetencji do zawieszania stosowania przepisów?. W podobnym duchu wypowiedział się Marcin Warchoł z Ministerstwa Sprawiedliwości, dodając, że ?Sąd Najwyższy może sobie zawiesić togę albo obrazek na ścianie?. Te opinie wprowadzają w błąd. Kierując pytania prejudycyjalne do TSUE, Sąd Najwyższy nie zawiesił działania ustawy o SN. Żaden sąd ani organ państwa (np. Prezydent) nie może ?zawiesić? ani ?zamrozić? obowiązującej ustawy. Przy okazji styczniowej nowelizacji ustawy o IPN, politycy PiS mówili, że podpisana przez Prezydenta ustawa jest ?zamrożona?, ale takie rozwiązanie nie istnieje w polskim systemie prawa. Ustawa obowiązuje: dopóki nie zostanie znowelizowana albo uchylona przez Sejm i Senat i podpisana przez Prezydenta, albo dopóki Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie o niezgodności jej przepisów z Konstytucją RP i ich nie deroguje.
4. Jakie są wobec tego konsekwencje ruchu SN? Konsekwencją złożenia przez SN pytań prejudycjalnych do TSUE oraz wykorzystania środka zabezpieczającego w postaci zawieszenia ich stosowania jest to, że w stosunku do sędziów SN, którzy ukończyli 65 lat i wyrazili wolę dalszego orzekania i w stosunku do spraw, w których orzekają, do czasu wydania przez TSUE orzeczenia nie stosuje się przepisów ustawy o SN (a konkretnie art. 37, 39 i 111).
5. Kiedy możemy się spodziewać orzeczenia TSUE? Jeśli TSUE będzie pracował w zwykłym trybie? w ciągu ok. 16 miesięcy. Jeśli TSUE zdecyduje się na orzekanie w przyśpieszonym trybie ? w przeciągu 7 miesięcy.
6. Co zadanie pytań prejudycjalnych do TSUE oznacza dla sędziów SN, którzy przekroczyli 65 rok życia i wyrazili dalszą wolę orzekania? Sędziowie, którzy przekroczyli 65 rok życia i wyrazili dalszą wolę orzekania, a także mają wyznaczone sprawy do rozwiązania mogą: rozpoznać sprawy, które zostały im wyznaczone do orzekania, albo zawiesić ich rozstrzyganie do czasu wydania orzeczenia przez TSUE i zadać pytania prejudcyjalne do TSUE. W ocenie prof. Łętowskiej, którą poprosiliśmy o komentarz, to drugie rozwiązanie byłoby ostrożniejsze. Nie wiadomo, jak orzeknie TSUE. Jeśli TSUE uzna, że stosowanie nowych przepisów o obniżonym wieku przechodzenia w stan spoczynku do orzekających sędziów oraz przenoszenia ich w stan spoczynku wbrew ich woli jest zgodne* z prawem UE, wówczas sprawy rozwiązane przez sędziów SN, którzy przekroczyli 65. rok życia, byłyby obciążone wadliwością. Dlatego lepiej zawiesić rozstrzyganie ? dla dobra stron spraw, które mają rozstrzygać sędziowie. * Jest mało prawdopodobne, że TSUE uzna te przepisy ustawy o SN za zgodne z prawem UE, o czym poniżej.
7. Jakie są konsekwencje zadania przez SN pytań prejudycjalnych dla Prezydenta i KRS, zwłaszcza wobec procedury naboru do nowego SN? Do czasu wydania przez TSUE orzeczenia, KRS i Prezydent nie powinni podejmować czynności wobec sędziów SN, którzy ukończyli 65. rok życia i wyrazili wolę dalszego orzekania. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby KRS i Prezydent przeprowadzili proces naboru do nowego SN.
8. Jakie mogą być konsekwencje orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości? Jeśli TSUE orzeknie, że przepisy ustawy o SN, o które pyta SN, stoją w sprzeczności z prawem UE, to będą one niestosowalne ab initio ? czyli od czasu wejścia w życie ustawy. Oznacza to, że sędziowie, którzy przekroczyli 65 rok życia po wejściu w życie znowelizowanej ustawy o SN, nie przeszli w stan spoczynku, a wszystkie procedury KRS i Prezydenta dotyczące wyboru w ich miejsce nowych sędziów są podejmowane są bez podstawy prawnej.
9. Jakie są szanse, że TSUE uzna te przepisy ustawy o SN za niezgodne z prawem UE? Szanse są spore. Patrząc na ostatnie orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości w sprawie sędziów portugalskich oraz Artura Celmera, a także przywoływane w tych sprawach wcześniejsze orzecznictwo, Trybunał może orzec, że kilka przepisów ustawy o SN z 8 grudnia 2017 sprzeciwia się przepisom prawa unijnego. Chodzi o art. 37 (dotyczący przechodzenia sędziów w stan spoczynku), art. 39 (dotyczący roli Prezydenta w przechodzeniu sędziów w stan spoczynku) czy art. 111 (przepisy przejściowe dotyczące wieku sędziów przechodzących w stan spoczynku).
Tekst Dominiki Sitnickiej i Anny Wójcik https://archiwumosiatynskiego.pl/wpis-w-debacie/wyjasniamy-ruch-sadu-najwyzszego-9-punktow/
