Najnowsze informacje
Strona główna / Aktualności / Fikcja doręczeń pism sądowych

Fikcja doręczeń pism sądowych

Szef resortu sprawiedliwości Jarosław Gowin oraz Michał Boni, szef administracji i cyfryzacji zostali poinformowani przez Rzecznika Praw Obywatelskich, iż do Biura RPO napływają skargi obywateli dotyczące doręczania przesyłek w trybie przepisów rozporządzenia ministra sprawiedliwości o szczegółowym trybie i sposobie doręczania pism sądowych. Analiza przedmiotowych skarg wskazuje, iż w obecnym stanie prawnym, w przypadku zmiany miejsca zameldowania lub zamieszkania, obywatel nie dysponuje możliwością zabezpieczenia się przed doręczeniem przesyłki z sądu na nieaktualny już adres. Wniosek odnosi się do doręczeń dokonywanych przy tzw. pierwszym piśmie sprawie, gdy obywatel nie wie jeszcze o wszczętym z jego udziałem postępowaniu sądowym. W przypadku bowiem toczącego się już postępowania strony i ich przedstawiciele mają obowiązek zawiadamiać sąd o każdej zmianie swego zamieszkania, a w razie zaniedbania tego obowiązku pismo sądowe pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia.
Należy zwrócić uwagę ? zauważa RPO- iż zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 2 Prawa pocztowego, żądanie zmiany miejsca doręczenia przesyłki może zgłosić wyłącznie jej nadawca. W myśl art. 26 ust. 2 pkt lc Prawa pocztowego, przesyłki nadawane na zasadach ogólnych mogą być jednak ?przekierowane” przez operatora pocztowego na nowy adres. Możliwości takiej nie ma jednak w przypadku. Zgodnie z § 10 rozporządzenia w sprawie szczegółowego trybu i sposobu doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym, przesyłkę niepodjętą placówka pocztowa operatora opatruje adnotacją ?nie podjęto w terminie” i wraz z formularzem potwierdzenia odbioru odsyła sądowi wysyłającemu. Przytoczony przepis nie przewiduje możliwości umieszczenia adnotacji, że adresat wyprowadził się i ewentualnie wskazania aktualnego adresu zamieszkania – jeżeli jest urzędowi znany. Podjęcie próby doręczenia i awizowanie przesyłki pod nieaktualnym adresem skutkuje natomiast w praktyce jej nieodebraniem, a w konsekwencji zwrotem do nadawcy z adnotacją ?nie podjęto w terminie”, co wobec fikcji prawnej wynikającej z konstrukcji doręczenia zastępczego, uregulowanego w art. 139 § 1 Kpc, rodzi dla obywatela określone, często negatywne, konsekwencje prawne. W przypadku wydania nakazu zapłaty, wskutek doręczenia zastępczego rozpoczyna się bieg terminu do wniesienia sprzeciwu bądź zarzutów. W przypadku zawiadomienia o terminie posiedzenia wyznaczonego na rozprawę, doręczenie zastępcze pozwala na uznanie, iż strona została prawidłowo powiadomiona o terminie, a wobec niestawiennictwa – może skutkować wydaniem wyroku zaocznego, któremu sąd, w przypadku uwzględnienia powództwa, nadaje z urzędu rygor natychmiastowej wykonalności.
Przepisy kodeksu postępowania cywilnego przewidują wprawdzie instrumenty prawne, za pomocą których strona może dochodzić swoich racji także po prawomocnym zakończeniu postępowania i wszczęciu egzekucji, jednakże wiąże się to z dodatkowymi kosztami oraz jest bardziej skomplikowane niż na etapie postępowania rozpoznawczego, a tym samym obarczone jest większym ryzykiem niepowodzenia. RPO zwraca uwagę, że w praktyce, także po stronie wymiaru sprawiedliwości, nadal istnieją wątpliwości co do rodzaju środka prawnego, jakim dysponuje strona w przypadku doręczenia przesyłki z sądu na niewłaściwy adres. Na tle obecnej regulacji, możliwe są liczne nadużycia. Z kierowanych do Biura Rzecznika skarg wynika, iż w wielu przypadkach niewłaściwy adres podawany jest jedynie na etapie postępowania sądowego, w szczególności w przypadku spraw rozpoznawanych w trybie postępowania elektronicznego, gdy już na etapie egzekucji, po uzyskaniu nakazu zapłaty, wskazywany jest adres aktualny. Dla wielu obywateli oznacza to pozbawienie prawa do sądu i możliwości podjęcia obrony swoich praw, wielokrotnie słusznie podnoszonych.
Wielu obywateli podejmuje obecnie decyzje o zmianie miejsca zamieszkania w poszukiwaniu pracy na terenie kraju. W celu ochrony ich praw powinny zostać stworzone regulacje prawne, które zagwarantują iż w przypadku poinformowania urzędu pocztowego o aktualnym obecnie adresie, to właśnie na ten adres będzie przesyłana korespondencja sądowa, ewentualnie operator będzie zobowiązany do przekazania stosownej informacji do sądu – przykładowo o złożonym w placówce pocztowej żądaniu dosyłania przesyłek na inny adres.
Warto w tym miejscu wskazać, iż art. 136 § 2 Kpc, przewiduje, że w sytuacji, gdy nowy adres jest sądowi znany, wówczas nie można zastosować fikcji doręczenia zastępczego bez wysłania przesyłki na ten adres. Z tego też względu wydaje się, iż informacje o aktualnym adresie strony postępowania powinny być przekazywane do sądu prowadzącego sprawę.
Reasumując, w obecnym stanie rzeczy osoby, które podejmą działania w celu zabezpieczenia swojej sytuacji i powiadomią urząd pocztowy o zmianie miejsca zameldowania czy czasowej zmianie miejsca zamieszkania mogą i tak częstokroć nie zostać faktycznie powiadomione o wszczętym przeciwko nim postępowaniu sądowym. Nawet bowiem w sytuacji poinformowania urzędu o aktualnym adresie korespondencja doręczana na zasadach szczególnych nie jest kierowana na ten adres, brak jest jednocześnie informacji zwrotnej dla sądu ze strony operatora pocztowego, lecz stosowany jest tryb doręczenia zastępczego na adres wskazany przez nadawcę, nawet gdy jest on adresem nieaktualnym.
W ocenie Rzecznika stan ten wymaga pilnych zmian. Nie jest dopuszczalne funkcjonowanie mechanizmów, które uniemożliwiają doręczenie przez operatora publicznego pisma na właściwy adres, bądź nie przewidują obowiązku przekazania sądowi informacji o tym adresie, a jednocześnie tworzą fikcję skutecznego doręczenia na adres nieaktualny z wszystkimi konsekwencjami prawnymi, które wynikają z uznania tej fikcji za doręczenie skuteczne i prawidłowe.

Sprawdź także

Nowy Prokurator Krajowy

Premier powołał nowego prokuratora krajowego, pana Dariusza Korneluka w związku z tym, że tym, że …