PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Nadzwyczajny Kongres Sędziów Polskich jest wydarzeniem historycznym i bezprecedensowym. W powszechnej debacie na temat fundamentalnych zasad funkcjonowania sądownictwa w demokratycznym państwie prawa weźmie udział wielu znakomitych gości, wśród nich człowiek, który stał się europejskim symbolem walki o niezawisłość i niezależność sądów András Baka
przez siedemnaście lat pełnił funkcję sędziego Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (1991-2008). W czerwcu 2009 r. węgierski parlament powierzył mu na okres 6-letniej kadencji rolę Prezesa Sądu Najwyższego. Ze stanowiskiem tym nierozerwalnie związane było stanowisko Przewodniczącego Narodowej Rady Sprawiedliwości, organu opiniującego projekty aktów prawnych dotyczących sądownictwa. András Baka w ramach przysługujących mu kompetencji, stając na mównicy sejmowej, skrytykował publicznie rządowe reformy prawa konstytucyjnego obejmujące między innymi obniżenie wieku emerytalnego sędziów z 70 do 62 lat. W dniu 1 stycznia 2012 r. weszła w życie nowa węgierska ustawa zasadnicza, na podstawie której zastąpiono dotychczasowy Sąd Najwyższy instytucją o nazwie Kuria. Zgodnie z przepisami przejściowymi mandat Prezesa Sądu Najwyższego wygasł ze skutkiem natychmiastowym w dniu wejścia w życie nowej konstytucji. Jednocześnie zmieniono kryteria wyboru osoby kierującej najwyższym organem sądowniczym, wprowadzając wymóg co najmniej pięcioletniej pracy sędziego na Węgrzech, co wykluczyło Andrása Baka z grona potencjalnych kandydatów. Co ciekawe, prace legislacyjne nad przepisami przejściowymi rozpoczęły się po trzech tygodniach od krytycznego wystąpienia parlamentarnego ówczesnego Prezesa Sądu Najwyższego. Andras Baka zdecydował się na obronę swoich praw przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka.
W wyroku z dnia 27 maja 2014 r. ETPC w sposób jednoznaczny przyznał skarżącemu rację, dopatrując się w działaniach rządu węgierskiego rażących i oczywistych naruszeń podstawowych przepisów Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Trybunał po pierwsze stwierdził, że doszło do naruszenia prawa do rzetelnego procesu (art. 6 Konwencji). András Baka został bowiem pozbawiony urzędu na skutek zmiany konstytucji, nie mając żadnej możliwości odwołania. ETPC uznał również, że naruszono art. 10 Konwencji na skutek nieproporcjonalnej ingerencji w wolność słowa skarżącego. Trybunał nie miał wątpliwości co do tego, że pozbawienie skarżącego stanowiska było reakcją na wyrażoną przez niego krytyczną opinię na temat proponowanych przez rząd zmian ustrojowych.
Orzeczeniem z dnia 23 czerwca 2016 r. Wielka Izba Trybunału utrzymała w mocy wyrok z dnia 27 maja 2014 r., podzielając przedstawioną w jego uzasadnieniu argumentację. Trudno przecenić znaczenie orzeczenia, które zapadło w postępowaniu zainicjowanym przez sędziego Andrása Baka. Wydając wyrok o takiej treści, ETPC dobitnie i wyraźnie stwierdził, że niedopuszczalne jest łamanie przez państwa-sygnatariuszy Konwencji, wynikających z niej podstawowych praw, poprzez dokonywanie sprzecznych z Konwencją reform ustroju konstytucyjnego. Uwagi zawarte w uzasadnieniu wyroku stanowią cenne wytyczne odnośnie standardów sędziowskiej niezawisłości oraz relacji pomiędzy poszczególnymi władzami w demokratycznym państwie prawa.
Foto:- András Baka. Foto:http://www.obserwatorkonstytucyjny.pl/
Źródło: SSP IUSTITIA
