PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Dyrektora Departamentu Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Generalnej o zajęcie stanowiska w kwestii dopuszczalności stosowania przepisów paszportowych, określających podstawy odmowy wydania oraz unieważnienia dokumentu paszportowego gdy nie orzeczono zakazu opuszczania kraju. W piśmie powyższym zajęto stanowisko, iż aktualność zachowuje mutatis mutandis rozstrzygnięcie zawarte w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 czerwca 1999 r., stwierdzające, że nie są niezgodne z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Jako argument przemawiający za tezą o aktualności tego wyroku wskazano, że aczkolwiek odnosił się on do przepisów ustawy obecnie już nieobowiązującej, to jednak porównanie treści relewantnych dla analizowanej problematyki przepisów (która jest niemal tożsama) daje dostateczną podstawę do stwierdzenia, że odmowa wydania lub unieważnienie paszportu w trybie administracyjnym na wniosek organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze jest możliwe jedynie wówczas, gdy w toku postępowania karnego zastosowano środek zapobiegawczy w postaci zakazu opuszczania kraju.
W odpowiedzi na pismo Rzecznika Zastępca Dyrektora Departamentu Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Generalnej wskazał, iż zatrzymanie paszportu poprzedzone wydaniem zakazu opuszczania kraju na podstawie art. 277 k.p.k. oraz odmowa wydania lub unieważnienie paszportu na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 2 albo art. 38 ust. 1 pkt 1b ustawy o dokumentach paszportowych są ?dwiema różnymi instytucjami prawnymi służącymi jednemu celowi, jakim jest zapewnienie prawidłowego toku postępowania karnego”. Oparcie odpowiedzi Zastępcy Dyrektora Departamentu Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Generalnej na tezie o tożsamości funkcji (czy celu) środka zapobiegawczego w postaci zakazu opuszczania kraju oraz administracyjnego trybu odmowy wydania lub unieważnienia dokumentu paszportowego, jakim jest zapewnienie prawidłowego toku postępowania karnego, jest oczywiście słuszne.
Z tego trafnego założenia zostały jednak wyciągnięte wnioski, co do których RPO ma wątpliwości. Skoro bowiem tryb administracyjny stanowi jedynie formę zapewnienia prawidłowego toku postępowania karnego, to nie może być od niego ani merytorycznie, ani formalnie oderwany.
Odmowa wydania albo unieważnienie dokumentu paszportowego na wniosek organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, który nie zdecydował się zastosować środka zapobiegawczego, stanowi obejście przepisów regulujących podstawy zastosowania środka zapobiegawczego i pozbawia podejrzanego, na co wskazuje Trybunał w cytowanym wyroku, m.in. uprawnienia do poddania decyzji procesowej o jego zastosowaniu kontroli sądowej. Stanowisko takie znajduje także oparcie w orzecznictwie wojewódzkich sądów administracyjnych, gdzie stwierdza się, iż wniosek prokuratora podlega wyłącznie badaniu stricte formalnemu, a nie merytorycznemu. Mając na uwadze to, iż taka – w w ocenie RPO sprzeczna z Konstytucją – wykładnia art. 17 ust. 1 pkt 2 oraz art. 38 ust. 1 pkt Ib ustawy o dokumentach paszportowych jest stosowana w praktyce prokuratorskiej. Prof. Irena Lipowicz zwraca się do Prokuratora Generalnego, z wnioskiem o zajęcie stanowiska w przedmiocie zasygnalizowanego problemu.
