PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Jak informowalismy w siedzibie Ministerstwa Sprawiedliwości odbyło się posiedzenie Krajowej Rady Kuratorów Sądowych połączone z uroczystymi obchodami zbliżającego się Dnia Kuratora Sądowego. W wydarzeniu wziął udział rzecznik praw obywatelskich dr Adam Bodnar. Spotkanie było okazją do dyskusji na temat wyzwań stojącychprzed kuratorami. Uczestnicy mówili o różnych obliczach kurateli sądowej. Jednym z poruszonych tematów była też rola kuratorów społecznych. Dzień Kuratora Sądowego jest obchodzony w Polsce 25 czerwca. Tego dnia, w 1929 roku Minister Sprawiedliwości przekształcił instytucję opiekunów sądowych (powołanych w 1919 roku przez Naczelnika Państwa) w kuratorów nieletnich. Tym samym, po raz pierwszy do polskiego obiegu prawnego wprowadzone zostało pojęcie kuratora. RPO Adam Bodnar powiedział m.in.: Kuratorzy są jedynym w swoim rodzaju łącznikiem między prawem a ludźmi. Właśnie ten ?ludzki? aspekt ich działalności należy dziś podkreślać, bo to wokół relacji międzyludzkich oscyluje ich misja. Służba kuratorska realizuje dwa bardzo istotne zadania publiczne państwa. Po pierwsze kuratorzy sądowi są odpowiedzialni za wykonanie wielu orzeczeń sądowych w sprawach rodzinnych oraz karnych, pozwalają na realizowanie środków probacyjnych, czyli ?wolnościowej? reakcji karnej państwa na przestępczość. Kuratela sądowa jest zatem kluczowym elementem systemu wymiaru sprawiedliwości i państwa prawa. Jednak równie ważną rolą kuratorów jest wsparcie osób społecznie wykluczonych, dotkniętych kryzysami życiowymi, jednostek, które nie radzą sobie we współczesnej rzeczywistości społecznej. Kuratorzy pozwalają im ?wyjść na prostą?, odnaleźć się na nowo w życiu rodzinnym i zawodowym. Nie do przecenienia jest również rola kuratora jako podmiotu wspierającego rodziny w sytuacjach kryzysowych, poprzez swoje oddziaływanie kształtujących prawidłowe postawy rodzinne i wychowawcze. Innymi słowy, poza egzekwowaniem prawa kuratorzy realizują zadania państwa opiekuńczego. W Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich staramy się zauważać i doceniać codzienną pracę kuratorów. Uważam, że powinniśmy przypominać i podkreślać, jak istotną funkcję pełnią ? zarówno z perspektywy społeczeństwa, jak i państwa. Jedną z kompetencji Rzecznika jest możliwość przyznawania Odznaki Honorowej ?Za zasługi dla ochrony praw człowieka?. Każde wręczenie tego odznaczenia jest doniosłą i wzruszającą uroczystością, podczas której w szczególny sposób staramy się pokazać jak wiele dana osoba potrafiła ofiarować innym. Wśród wyróżnionych jest wiele znakomitości, na przykład Władysław Bartoszewski, Marian Turski, Jerzy Owsiak, Hanna Machińska. To wielokrotnie, prawnicy, działacze, intelektualiści, społecznicy. Odznaczeniem tym postanowiłem uhonorować także czworo wybitnych przedstawicieli służby kuratorskiej: śp. Tadeusza Jedynaka, śp. Agnieszkę Bartkowiak, Aleksandrę Dyrdę oraz Jacka Jastrzębskiego. Ich zasługi, choć nie zawsze widoczne globalnie są nie do przecenienia lokalnie. Pokazują to właśnie wzruszające uroczystości, laudacje i przemówienia towarzyszące wręczeniu każdej odznaki niezależnie od tego gdzie się odbywają, tak było na przykład w Koninie i Cieszynie, w czasie uroczystości, w których mogłem osobiście uczestniczyć. W swej działalności Rzecznik Praw Obywatelskich dostrzega następujące systemowe problemy, które nie pozwalają na wykorzystanie w pełni potencjału zawodowego kuratorów sądowych: Aby właściwe wykonywać swoje zadania, służba kuratorska powinna zostać wzmocniona kadrowo i finansowo: Problemem widocznym od dziesięcioleci jest zbyt mała liczba kuratorów w stosunku do potrzeb ich podopiecznych.
Nie jest możliwa efektywna pomoc np. rodzinie dotkniętej przemocą domową lub problemem alkoholizmu w sytuacji, gdy zajmujący się nią kurator rodzinny ma pod kuratelą kilkadziesiąt innych rodzin. Analogicznie, nie jest możliwa właściwa kontrola osoby pozostającej pod dozorem kuratora dla dorosłych, gdy jest on jednym z kilkudziesięciu dozorowanych przez jednego kuratora. Pomoc i wsparcie udzielane przez kuratorów będzie skuteczne tylko wówczas, gdy będą oni sprawowali opiekę nad co najwyżej kilkunastoma osobami.
W obecnej sytuacji fachowe działania kuratora są po prostu za rzadkie, aby np. rodzina wymagająca wsparcia otrzymała je na odpowiednim poziomie. Zwiększenie liczby kuratorów oraz właściwa finansowa gratyfikacja ich pracy jest, w ocenie Rzecznika, nieodzowne. Nie do zaakceptowania jest sytuacja, w której od wielu lat obowiązują określone rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 czerwca 2003 r. w sprawie standardów obciążenia pracą kuratora zawodowego limity spraw obciążających jednego kuratora, ale jest powszechnie wiadomo, że nie są one przestrzegane; obciążenie kuratora sprawami jest często znacznie wyższe niż przewidziane rozporządzeniem. Wiecej na stronie RPO
