PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Na kształt instytucji prokuratury w Polsce ? po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. ? miały wpływ przede wszystkim modele prokuratur obowiązujące w państwach zaborczych, nie zaś tradycja I RP. W czasach Rzeczypospolitej szlacheckiej doszło do powstania takich specyficznych urzędów, jak instygatorzy koronni oraz instygatorzy przy sądach ziemskich i grodzkich. Doszło jednak do przerwania ciągłości naturalnego rozwoju historycznego. Gdyby było inaczej, może dziś zamiast „prokuratora” mielibyśmy „instygatora”. Już w czasie I wojny światowej, gdy jeszcze nie było niepodległej Polski, w okupowanej przez Niemcy części Królestwa Polskiego powstał Sąd Najwyższy (we wrześniu 1917 r.), sądy niższego szczebla i prokuratura. Tymczasowa Rada Stanu wydała bowiem 18 lipca 1917 r. przepisy o urządzeniu sądownictwa w Królestwie Polskim, w których także mowa o prokuraturze przy sądach. Warto wspomnieć, że jeszcze przed regulacjami dotyczącymi prokuratury cywilnej Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał dekret z dnia 19 stycznia 1919 r. zatytułowany „ustawa o tymczasowej organizacji sądowej Wojska Polskiego”. Powołano nim instytucję Naczelnego Prokuratora Wojskowego, któremu podlegać mieli prokuratorzy wojskowi wszystkich stopni, zarazem jako głównego doradcę i referenta Ministra Spraw Wojskowych we wszystkich sprawach prawnych dotyczących wojskowego wymiaru sprawiedliwości. Charakteryzuje to prymat walki w obronie odrodzonej Ojczyzny w owych czasach. Wyodrębniona prokuratura wojskowa ? wraz z sądownictwem wojskowym ? wpisuje się zatem w tradycję polskiego wymiaru sprawiedliwości od niemal wieku. Za początek prokuratury powszechnej w II Rzeczypospolitej trzeba natomiast uznać dekrety Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego z dnia 8 lutego 1919 r., a mianowicie dekret w przedmiocie ustroju Sądu Najwyższego ? w którym czytamy: „Obowiązki Prokuratora Naczelnego pełni Minister Sprawiedliwości. Przy Sądzie Najwyższym urzęduje odpowiednia liczba prokuratorów i podprokuratorów. Jeden z prokuratorów będzie mianowany na stanowisko Pierwszego Prokuratora”, i dekret w przedmiocie zmian w urządzeniach wymiaru sprawiedliwości w byłym zaborze austriackim: „Prokuratura bierze nazwę od sądu, przy którym jest ustanowiona, zatem Prokurator przy sądzie okręgowym, apelacyjnym, Najwyższym”. W pierwszych latach niepodległości bazowano na stosowanych odpowiednio przepisach państw zaborczych. Na podstawie artykułu prokuratora Prokuratury Generalnej Aleksandra Herzoga pt. „Z dziejów prokuratury”, opublikowanego w listopadowym numerze czasopisma „Prokuratura i Prawo”.
Wydział Informacji i Kontaktu z Mediami Prokuratury Generalnej
