PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
W dniu 3,5 i 12 listopada 2015 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał 4 wyroki w sprawach przeciwko Polsce oraz opublikował 13 decyzji dotyczących funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w Polsce, zatwierdzających ugody bądź jednostronne deklaracje Rządu. Wyroki Trybunału dotyczyły skarg w sprawach Bestry przeciwko Polsce(skarga nr 57675/10), Stankiewicz i inni przeciwko Polsce (skarga nr 48053/11), Chyła przeciwko Polsce (skarga nr 8384/08) oraz Olszewscy przeciwko Polsce (skarga nr 99/12). Trybunał analizował zasadność wymienionych skarg pod kątem naruszenia prawa do rzetelnego postępowania wyjaśniającego okoliczności popełnienia przestępstwa stanowiącego poważne naruszenie praw człowieka (art. 2 Konwencji), zakazu nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (art. 3 Konwencji), nadmiernej długości tymczasowego aresztowania oraz przewlekłości postępowania (art. 5 ust. 3 oraz 6 ust. 1 Konwencji) oraz swobody wypowiedzi (art. 10 Konwencji).
Bestry przeciwko Polsce Skarżący Jan Bestry zarzucił w skardze do Trybunału, że nałożony na niego obowiązek publikacji przeprosin w ramach postępowania cywilnego oraz skazanie na karę grzywny w ramach postępowania karnego, w związku z zarzucanym naruszeniem dóbr osobistych dziennikarzy gazety Super Express stanowiły sprzeczne z art. 10 Konwencji pogwałcenie swobody wypowiedzi. Sądy krajowe wydały przedmiotowe orzeczenia po tym jak skarżący w ramach konferencji prasowej zarzucił, że dziennikarze pomawiający go o nadużycia seksualne wobec dzieci otrzymali pieniądze za rozpowszechnienie tych informacji. Jednocześnie sąd krajowy w sprawie z oskarżenia skarżącego przeciwko autorom spornych publikacji uznał ich za niewinnych pomówienia skarżącego wskazując, że dziennikarze zebrali dowody wystarczające do udowodnienia wiarygodności informacji zamieszczonych w artykułach. Trybunał nie uwzględnił skargi. Uzasadniając swoje rozstrzygnięcie wskazał, że sądy krajowe słusznie zakwalifikowały wypowiedzi skarżącego na temat dziennikarzy Super Expressu jako stwierdzające fakty a nie jako sądy wartościujące. Trybunał podkreślił także, że wypowiedzi stwierdzające fakty, w przeciwieństwie do sądów wartościujących, wymagają udowodnienia, czego w sprawie niniejszej skarżący nie uczynił. Trybunał zauważył także, że nałożone na niego sankcje nie przekroczyły granicy akceptowalnej w ramach art. 10 Konwencji a władze krajowe działały w ramach przysługującego im marginesu uznania. W konsekwencji, Trybunał skargę oddalił.
Stankiewicz i inni przeciwko Polsce Swobody wypowiedzi dotyczyła także skarga Andrzeja Stankiewicza ? dziennikarza Rzeczpospolitej, Grzegorza Gaudena ? redaktora naczelnego tejże gazety oraz wydawcy dziennika. Skarżący zostali pozwani przed sąd krajowy przez D.S. w związku z opublikowaną w dzienniku serią artykułów dotyczących zmian w ordynacji podatkowej. Sporne artykuły sugerowały, że D.S., członek Krajowej Rady Radców Prawnych i ekspert w zakresie prawa podatkowego, sugerowała zmiany ustawy utrudniające pociągnięcie do odpowiedzialności mafię paliwową. Skarżący zostali zobowiązani do publikacji przeprosin oraz zapłaty 2 000 zł na cele charytatywne. Skarżący zarzucili, że nałożone sankcje naruszyły ich swobodę wypowiedzi. Trybunał stwierdził, że orzeczenie sądu krajowego stanowiło zgodną z prawem, ale nieproporcjonalną ingerencję w swobodę wypowiedzi skarżących. W ocenie Trybunału sądy krajowe nie wzięły pod uwagę, iż powódka D.S. była osobą publiczną, zaś krytyka dziennikarzy nie była skierowana przeciwko niej osobiście. Trybunał przypomniał, że granice dopuszczalnej krytyki odnoszące się do osób publicznych – a w takim charakterze występowała D.S.- są szersze niż w odniesieniu do osób prywatnych. Tytułem słusznego zadośćuczynienia oraz tytułem zwrotu kosztów sądowych Trybunał przyznał skarżącym kwoty po 5 000 zł. Chyła przeciwko Polsce Skarżący Jan Chyła w skardze do Trybunału zarzucił, że poddawanie go ? w ramach reżimu kwalifikującego go do kategorii osadzonych stwarzających poważne zagrożenie społeczne – notorycznym przeszukaniom połączonym z obowiązkiem rozebrania się do naga, ograniczaniu wizyt bliskich oraz wszelkich form aktywności wewnątrz jednostki penitencjarnej, stanowiło naruszenie art. 3 i 8 Konwencji. Skarżący zarzucił ponadto długotrwałość stosowanego w stosunku do niego tymczasowego aresztowania, a także przewlekłość postępowania. Skarżący został zakwalifikowany jako stwarzający poważne zagrożenie społeczne, a także poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa zakładu karnego i w związku z tym osadzony w wyznaczonym oddziale zakładu w warunkach zapewniających wzmożoną ochronę. Podstawę kwalifikacji stanowiła waga popełnionych przez niego czynów. Trybunał uznał, że zastosowanie reżimu było uzasadnione jedynie początkowo. Automatyzm jego przedłużania (reżim utrzymywano przez okres 3 lat i 10 miesięcy), w tym brak weryfikacji konieczności stosowania poszczególnych ograniczeń, stanowiły w ocenie Trybunału sprzeczne z art. 3 Konwencji nieludzie i poniżające traktowanie. Jednocześnie środek krajowy w postaci skargi na niezgodność z prawem decyzji Komisji Penitencjarnej wnoszony przez skarżącego w trybie art. 7 Kodeksu karnego wykonawczego okazał się nieskuteczny. Trybunał stwierdził również, że podstawy tymczasowego aresztowania w sprawie skarżącego, tj. powaga zarzucanych czynów, grożąca surowa kara oraz konieczność zapewnienia prawidłowego toku postępowania, mogły uzasadniać nawet relatywnie długi okres aresztu, przy czym dla stosowania tego środka przez okres 3 lat, 1 miesiąca i 3 dni nie były właściwe i wystarczające. Postępowanie w sprawie skarżącego toczyło się w ocenie Trybunału również przewlekle. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Trybunał przyznał skarżącemu kwotę 14 000 zł a tytułem zwrotu kosztów sądowych kwotę 1 500 zł.
Olszewscy przeciwko Polsce Skarżący Grażyna i Wiesław Olszewscy zrzucili w skardze do Trybunału naruszenie art. 2 Konwencji w związku z niewyjaśnieniem przez władze krajowe okoliczności śmierci ich syna. Syn skarżących zaginął w dniu 14 lutego 2010 roku, zaś jego zwłoki odnaleziono w dniu 6 marca 2010 roku. Ostatni raz widziano go w komisariacie policji, po tym jak został zatrzymany w związku ze spożywaniem alkoholu. W toku kilkakrotnie umarzanego śledztwa ustalono, że syn skarżących zmarł na skutek wychłodzenia organizmu. W toku postępowania stwierdzono również, że nie jest możliwe ustalenie przebiegu zdarzeń po opuszczeniu przez niego posterunku policji. Postępowanie w przedmiocie przekroczenia uprawnień przez funkcjonariuszy policji obecnych podczas zatrzymania syna skarżących zostało umorzone. Oceniając przedmiotową skargę Trybunał zauważył, że pomimo kilkukrotnego zbadania sprawy przez organy dochodzeniowo ? śledcze, wiele istotnych okoliczności nie zostało wyjaśnionych. Ponadto na wczesnych etapach postępowania popełniono błędy niemożliwe do konwalidowania na jego późniejszych etapach. Jako przykłady takich błędów Trybunał wskazał niewłaściwe zabezpieczenie próbek wątroby oraz paznokci syna skarżących. Trybunał zauważył również, że wytyczne prokuratora w zakresie dalszego prowadzenia postępowania nie były realizowane. W ocenie Trybunału okoliczności te przemawiały za przyjęciem, że władze krajowe nie przeprowadziły skutecznego postępowania wyjaśniającego okoliczności popełnienia przestępstwa stanowiącego poważne naruszenie praw człowieka, w związku z czym doszło do naruszenia art. 2 Konwencji w jego aspekcie proceduralnym. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Trybunał przyznał skarżącemu kwotę 10 000 zł, zaś tytułem zwrotu kosztów sądowych kwotę 8 000 zł.
W sprawie Załęski przeciwko Polsce (skarga nr 53674/12), Selenta przeciwko Polsce (skarga nr 37183/13), Jaworski przeciwko Polsce (skarga nr 63932/13), Grzela przeciwko Polsce (skarga nr 58478/12), Szpak przeciwko Polsce (skarga nr 20586/14) Okrój przeciwko Polsce (skarga nr 33505/13) oraz Kacpura przeciwko Polsce (skarga nr 11361/15) dotyczyły problematyki niewłaściwych warunków osadzenia, w szczególności panującego w polskich jednostkach penitencjarnych przeludnienia, przez co doszło do naruszenia art. 3 Konwencji. W sprawach tych roszczenia odszkodowawcze skarżących przeciwko Skarbowi Państwa zostały zaspokojone jedynie w niewielkim zakresie bądź nie zostały w ogóle zaspokojone. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Rząd zobowiązał się zapłacić skarżącym kwoty 5 400 zł, 20 000 zł, 13 000 zł,15 600 zł, 9 400 zł, 21 000 zł i 6 000 zł.
Decyzje w sprawach Hernandez przeciwko Polsce (skarga nr 56876/13), Rembak przeciwko Polsce (skarga nr 71760/11) oraz Polakowski przeciwko Polsce (skarga nr 65351/13) dotyczyły nadmiernej długości stosowanego wobec skarżących tymczasowego aresztowania, przez co doszło do naruszenia art. 5 ust. 3 Konwencji. Dodatkowo w sprawie Hernandez przeciwko Polsce doszło do naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji z uwagi na przewlekłość postępowania w toczącej się przeciwko skarżącemu sprawie, zaś w sprawie Rembak przeciwko Polsce do naruszenia art. 3 Konwencji z uwagi na automatyczne stosowanie w stosunku do skarżącego reżimu kwalifikującego go do kategorii osadzonych stwarzających poważne zagrożenie społeczne oraz poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa jednostki penitencjarnej. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Rząd zobowiązał się zapłacić skarżącym kwoty 22 000 zł, 25 000 zł i 20 000 zł. Decyzja w sprawie Praszkiewicz przeciwko Polsce (skarga nr 50508/13) dotyczyła nieprzeprowadzenia skutecznego postępowania wyjaśniającego okoliczności popełnienia przestępstwa stanowiącego poważne naruszenie praw człowieka (wyjaśnienie przyczyn śmierci dziecka spowodowanej zaniedbaniami personelu medycznego w trakcie jego porodu), przez co doszło do naruszenia art. 2 Konwencji w aspekcie proceduralnym. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Rząd zobowiązał się zapłacić skarżącym kwotę 50 000 zł.
Decyzja w sprawie Al ? Zubaidi przeciwko Polsce (skarga nr 8802/12) dotyczyła naruszenie art. 2 Czwartego Protokołu Dodatkowego do Konwencji z uwagi na to, że stosowany wobec skarżącego przez okres dziesięciu lat tytułem środka zapobiegawczego zakaz opuszczania kraju połączony z zatrzymaniem paszportu stanowił nadmierną ingerencję w prawo swobody poruszania się. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Rząd zobowiązał się zapłacić skarżącemu kwotę 20 000 zł.
Decyzja w sprawie Kępko przeciwko Polsce (skarga nr 9539/12) dotyczyła odmowy wyznaczonego w sprawie skarżącego pełnomocnika z urzędu wniesienia skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego i poinformowania skarżącego o tym fakcie w terminie uniemożliwiającym ustanowienie pełnomocnika z wyboru, przez co doszło do naruszenia określonego w art. 6 Konwencji prawa dostępu do sądu. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Rząd zobowiązał się zapłacić skarżącemu kwotę 8 000 zł. Wyroki Trybunału w sprawach przeciwko innym państwom.
X X X
Ministerstwo Sprawiedliwości czyni starania, by dokonywać na bieżąco publikacji wszystkich niepowtarzalnych orzeczeń Trybunału przeciwko Polsce oraz wybranych wyroków dotyczących państw obcych, które są istotne dla funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Przypominamy, że w dniu 31 sierpnia 2015 roku Prokuratura Generalna przystąpiła do Porozumienia w sprawie tłumaczenia oraz upowszechniania orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, które zostało wypracowane przy współpracy Ministerstwa Sprawiedliwości z Trybunałem Konstytucyjnym, Naczelnym Sądem Administracyjnym oraz Ministerstwem Spraw Zagranicznych. Wypełniając zapisy porozumienia resort sprawiedliwości opublikował w ostatnim czasie wyroki w następujących sprawach:
Aboufadda p. Francji (skarga nr 28457/10), Ceni przeciwko Włochom (skarga nr 25376/06), Natsvlishvili i Togonidze p. Gruzji (skarga nr 9043/05) oraz Zhou p. Włochom (skarga nr 33773/11).
W pierwszym wyroku Trybunał uznał skargę zarzucającą naruszenie art. 1 Protokołu nr 1 (ochrona własności) oraz art. 8 Konwencji (prawo do poszanowania mieszkania) za oczywiście bezzasadną w zakresie, w jakim dotyczy orzeczenia przez sądy krajowe przepadku domu zakupionego przez skarżących, z uwagi na brak wzruszenia przewidzianego prawem domniemania, że środki na sfinansowanie nabycia nieruchomości, których legalności źródeł pochodzenia nie wykazali, pochodziły z przestępstwa, w które zaangażowany był ich syn.
Z kolei w wyroku w sprawie Ceni p. Włochom Trybunał stwierdził naruszenie art. 1 Protokołu nr 1 (ochrona własności) w związku z art. 13 Konwencji (brak krajowego środka ochrony) z uwagi na brak gwarancji chroniących skarżącą przed ryzykiem utraty mieszkania na skutek upadłości firmy deweloperskiej. W wyroku w sprawie Natsvlishvili i Togonidze p. Gruzji Trybunał stwierdził, że nie doszło do naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji (prawo do rzetelnego procesu sądowego) w sytuacji skazania bez przeprowadzenia rozprawy w wyniku dobrowolnego poddania się karze przez pierwszego ze skarżących. Trybunał wskazał ponadto, że nie doszło do naruszenia art. 2 Protokołu nr 7 do Konwencji (prawo do odwołania w sprawach karnych) w związku z brakiem możliwości złożenia apelacji od wyroku skazującego. Wreszcie w wyroku Zhou p. Włochom Trybunał stwierdził naruszenie art. 8 Konwencji (prawo do poszanowania życia prywatnego) z uwagi na odebranie dziecka skarżącej, która znajdowała się w trudnej sytuacji życiowej i przekazanie go do pełnej adopcji bez rozważenia możliwości zastosowania mniej dolegliwych środków.