Policjant może mieć HIV

23 listopada 2009 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku dotyczące zasad orzekania o niezdolności do służby w Policji.

Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne w sprawie zgodności § 57 pkt 4 wykazu chorób i ułomności, stanowiącego załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 9 lipca 1991 roku w sprawie właściwości i trybu postępowania komisji lekarskich podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych w zakresie, w jakim stwierdzenie u policjanta nosicielstwa wirusa HIV powoduje uznanie go za całkowicie niezdolnego do pełnienia służby, z art. 32 i art. 60 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji i art. 25 pkt c Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych otwartego do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 roku.
D. M. został zwolniony ze służby w Policji na podstawie decyzji komisji lekarskiej orzekającej o jego całkowitej niezdolności do służby. Powodem decyzji był fakt, że jest on nosicielem wirusa HIV. Nosicielstwu tego wirusa, w zaskarżonym rozporządzeniu, przyporządkowano tylko jedną kategorię zdrowia – D (całkowicie niezdolny do służby), eliminując możliwość uwzględnienia przez komisję lekarską jakichkolwiek indywidualnych okoliczności. Z ustawy o Policji wynika, że o niezdolności do służby w Policji nie decyduje sam fakt występowania określonego schorzenia lecz stopień jego zaawansowania, który decyduje o kondycji psychofizycznej badanego policjanta. Przepisy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawie właściwości i trybu postępowania komisji lekarskich podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych równoważąc zakażenie wirusem HIV z niezdolnością do służby są sprzeczne z ustawą.
Zdaniem sądu pytającego, regulacja taka może mieć źródło w chęci ochrony przed zakażeniem innych osób, z którymi styka się policjant. Istnieje jednak wiele stanowisk, na których taki funkcjonariusz może pełnić służbę bez narażenia innych osób na zakażenie. Ponadto, ustawodawca zezwala, by służbę w Policji pełniły osoby, u których stwierdzono przewlekłe schorzenia lub ułomności fizyczne albo psychiczne, nie stanowiące przeszkody do pełnienia służby na określonych stanowiskach. Powstaje wobec tego uzasadniona wątpliwość, czy sytuacja ta nie jest formą nieuzasadnionej dyskryminacji oraz naruszeniem jednakowych zasad dostępu do służby publicznej wynikających z konstytucji oraz Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Trybunał orzekł, że doktryna iz każdy nosiciel wirusa HIV jest całkowicie niezdolny do służby w Policji na jakimkolwiek stanowisku bez względu na jego stan zdrowia, jest niezgodne z konstytucją.
23 listopada 2009 r. o godz. 10.30 Trybunał Konstytucyjny rozpoznał pytanie prawne Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku dotyczące zasad orzekania o niezdolności do służby w Policji. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że § 57 pkt 4 załącznika nr 2 do rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 9 lipca 1991 r. w sprawie właściwości i trybu postępowania komisji lekarskich podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych w zakresie, w jakim powoduje uznanie policjanta za całkowicie niezdolnego do pełnienia służby z powodu nosicielstwa wirusa HIV bez względu na stan zdrowia, jest niezgodny z art. 60 w związku z art. 31 ust. 3 konstytucji. W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na zbędność wydania wyroku Zaskarżony przepis powoduje, że stwierdzenie u policjanta nosicielstwa wirusa HIV jest równoznaczne z uznaniem go za całkowicie niezdolnego do pełnienia służby (kategoria zdrowia D). Komisje lekarskie nie mają natomiast możliwości przyznania takim osobom kategorii zdrowia C (zdolny do służby z ograniczeniem, np. na niektórych stanowiskach). Rola komisji ograniczona jest do zdiagnozowania policjanta, a skutek diagnozy jest automatyczny. Następuje na mocy kwestionowanego przepisu rozporządzenia, który przesądza, że nosicielstwo wirusa HIV powoduje zawsze, w każdym wypadku tylko całkowitą niezdolność do służby. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego zaskarżone rozwiązanie stanowi nieproporcjonalne ograniczenie prawa dostępu do służby publicznej w Policji. Dążenie do minimalizacji ryzyka zarażenia wirusem HIV znajduje uzasadnienie w takich wartościach konstytucyjnych, jak ochrona zdrowia oraz wolności i praw innych osób. Cel ten można jednak osiągnąć mniej radykalnymi środkami, np. przeniesieniem policjanta na inne stanowisko służbowe. Nosiciele wirusa HIV nie powinni pracować w służbie patrolowo-interwencyjnej, gdzie stosunkowo duże jest ryzyko urazu i kontaktu z zakażoną krwią, nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby pracowali w administracji policyjnej, szkolnictwie, pionach analitycznych czy laboratoriach policyjnych.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego daje pytającemu sądowi możliwość uznania bezpodstawności zwolnienia ze służby policjanta-nosiciela wirusa HIV, którego sprawa jest rozpatrywana przez WSA. Wydanie ewentualnego rozstrzygnięcia w tej sprawie należy do kompetencji sądu pytającego. Do czasu ewentualnej interwencji prawodawcy, komisje lekarskie mogą oceniać wpływ nosicielstwa wirusa HIV na zdrowie policjanta i tym samym na jego przydatność do służby na podstawie ogólnych przepisów rozporządzenia.
Rozprawie przewodniczyła sędzia TK Ewa Łętowska, sprawozdawcą był sędzia TK Wojciech Hermeliński. Wyrok jest ostateczny, a jego sentencja podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.