PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Podczas tegorocznej publikacji już 50. globalnego raportu na temat praw człowieka Amnesty International w rozdziale dotyczącym Polski poruszono m.in. kwestie: Walka z terroryzmem i bezpieczeństwo; Dyskryminacja Rasizm Wolność słowa; Wymiar sprawiedliwości; Warunki w więzieniach. Departament Stanów Zjednoczonych także ogłosił raport.
Sytuacja polityczna
Platforma Obywatelska wygrała w październikowych wyborach parlamentarnych. Grupę posłów i posłanek zasiliły dwie osoby ze środowisk LGBT oraz ekspertka i aktywistka ds. praw seksualnych i reprodukcyjnych, jak również dwie osoby mające swoje korzenie w Afryce. Po raz pierwszy funkcje marszałka i wicemarszałka Sejmu powierzone zostały w Polsce kobietom.
Walka z terroryzmem i bezpieczeństwo
W lipcu Prokurata Generalna podjęła decyzję o przedłużeniu o pół roku śledztwa w sprawie domniemanego zaangażowania Polski w program tajnych więzień CIA. Według wrześniowego raportu radia RMF FM obecny Prezydent odrzucił wniosek prokuratury o zwolnienie byłego prezydenta, Aleksandra Kwaśniewskiego, z obowiązku dochowania tajemnicy państwowej i umożliwienie mu złożenia zeznań. Do końca roku nie zostały opublikowane żadne nowe informacje o postępach ani o wyniku śledztwa. W październiku Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy przyjęło rezolucję wzywającą polskie władze sądownicze do ?nieustawania w poszukiwaniach i ustaleniu prawdy o domniemanych tajnych więzieniach CIA?. W rezolucji zwrócono również uwagę na to, że działania polskiego parlamentu ?ograniczyły się do przeprowadzenia śledztwa, którego głównym celem wydawało się być potwierdzenie oficjalnego stanowiska władz krajowych?.
Dyskryminacja
Rząd nie przyznał Rzecznikowi Praw Obywatelskich (RPO) dodatkowych środków finansowych na działania związane z pełnieniem roli organu ds. równego traktowania. Przyjęta w grudniu 2010 roku ustawa powierzyła Rzecznikowi Praw Obywatelskich dodatkową rolę w kwestiach wsparcia ofiar dyskryminacji, prowadzenie niezależnych badań i opracowywanie rekomendacji dotyczących równego traktowania. Rząd argumentował, że nowe kompetencje mogłyby być wypełniane bez powierzenia dodatkowych funduszy. Jednakże RPO przyznała w maju, że z powodu braku funduszy w Jej biurze nie ma wyspecjalizowanej jednostki, która zajmowałaby się antydyskryminacją, a nakładanie nowych kompetencji na instytucję publiczną bez uprzedniego przydzielenia wystarczających zasobów finansowych nie jest zgodne z prawem.
Rasizm
W październiku w liście do Prokuratora Generalnego RPO wyraziła zaniepokojenie rosnącą liczbą ataków na tle rasowym i ksenofobicznym oraz zwróciła się do Prokuratora o podjęcie niezbędnych działań w celu przeciwdziałania tego rodzaju przestępstwom.
Wolność słowa
Polska nadal jest krytykowana za prawo kryminalizujące zniesławienie, które potencjalnie w negatywny sposób wpływa na wolność słowa. W lipcu Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok w sprawie Wizerkaniuk przeciwko Polsce, że Polska narusza wolność wypowiedzi. Dziennikarz Jerzy Wizerkaniuk wniósł apelację od wyroku sądu rejonowego za publikację części wywiadu w miejscowym posłem bez jego wyraźnej i jednoznacznej zgody. Trybunał orzekł, że przepisy prawa prasowego, z 1984 roku, które nakładają obowiązek uzyskania autoryzacji oraz przewidują sankcję karną za brak jego dopełnienia, nie gwarantują wolności słowa w demokratycznym społeczeństwie. Stwierdził również, że kara była nieproporcjonalna wobec okoliczności, bowiem dostępne były cywilnoprawne środki dotyczące ochrony dobrego imienia.
Wymiar sprawiedliwości
W maju Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok w sprawie Krawczak przeciwko Polsce, uznając, że Polska naruszyła prawo do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły sąd. Bogusław Krawczak przebywał w areszcie tymczasowym przez prawie cztery lata. Trybunał orzekł, że arbitralne ograniczenie fizycznego kontaktu z rodziną naruszyło również prawo do życia prywatnego i rodzinnego.
Warunki w więzieniach
W lipcu Europejski Komitet do Spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu wyraził zaniepokojenie warunkami w zakładach karnych i aresztach, między innymi: przeludnieniem, niedostateczną opieką zdrowotną, złym traktowaniem przez funkcjonariuszy policji i brakiem systemu pomocy prawnej. Komitet wezwał polskie władze do przeglądu rozporządzenia w sprawie przeludnienia więzień i zapewnienia co najmniej 4 m² na jednego więźnia w celach wieloosobowych. We wrześniu Ministerstwo Sprawiedliwości przyznało, że ze względu na dużą liczbę więźniów nie można było zagwarantować każdemu osadzonemu przestrzeni określonej przez Komitet. Według Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka złożono 4370 wniosków do sądów o odszkodowanie lub zadośćuczynienie w związku z osadzeniem w przeludnionej celi.
Prawa seksualne i reprodukcyjne
We wrześniu parlament odrzucił proponowaną poprawkę do Ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży z 1993 roku o zakazie aborcji bez względu na okoliczności. Obecnie jest ona dopuszczalna w trzech ściśle określonych przypadkach: gdy ciąża zagraża zdrowiu lub życiu kobiety, gdy testy prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na wysokie ryzyko, że płód będzie ciężko i nieodwracalnie uszkodzony lub cierpi z powodu nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu lub gdy istnieją silne podstawy do przypuszczenia, że ciąża jest wynikiem czynu zabronionego. Polska naruszyła zakaz tortur i traktowania w sposób nieludzki oraz oraz prawo do życia prywatnego i rodzinnego w sprawie ciężarnej kobiety R.R. Odmówiono jej szybkiego dostępu do testów genetycznych. Trybunał orzekł, że w wyniku tej zwłoki i odmowy lekarzy R.R. musiała znosić tygodnie bolesnej niepewności dotyczącej zdrowia płodu i swojego oraz przyszłości swojej rodziny. Takie traktowanie było nieludzkie. Dziecko urodziło się z zespołem Turnera, a mąż opuścił R.R. Europejski Trybunał Praw Człowieka podkreślił, że prawo krajowe pozwalało na aborcję w przypadku nieprawidłowego rozwoju płodu, a kobieta w ciąży musi mieć dostęp do pełnej i rzetelnej informacji na temat zdrowia płodu. Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał we wrześniu, że skarga nastoletniej ofiary opóźnień w dostępie do legalnej aborcji i nękania jest dopuszczalna.
Uchodźcy i osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową
W lipcu Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Stowarzyszenie Interwencji Prawnej i Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć wyraziły zaniepokojenie w związku z praktyką umieszczania dzieci w ośrodkach strzeżonych wraz z ich rodzicami, wyłącznie z powodów związanych z migracją.
Zatroskanie USA
Na stronie internetowej Departamentu Stanu USA (http://www.state.gov/j/drl/rls/hrrpt/) ukazał się kolejny raport dotyczący stanu przestrzegania praw człowieka w Polsce, tym razem za rok 2011. W zakresie właściwości Ministerstwa Sprawiedliwości raport zwraca w szczególności uwagę na warunki panujące w polskich jednostkach penitencjarnych (generalnie spełniające międzynarodowe standardy), odnotowując zwiększenie się częstotliwości stosowania systemu dozoru elektronicznego, jak również stan zaludnienia zakładów karnych i aresztów śledczych na dzień 30 listopada 2011 roku, na poziomie poniżej ogólnej pojemności jednostek penitencjarnych. Za problem uznaje się ograniczony dostęp osadzonych do specjalistycznych zabiegów medycznych spowodowany, w szczególności, wakującymi etatami dla personelu medycznego. Ponadto podkreślono, iż władze podejmują działania mające na celu wyjaśnienie uzasadnionych zarzutów nieludzkich warunków, dokumentując wyniki tego rodzaju śledztw w sposób publicznie dostępny.
Odnośnie funkcjonowania systemu sądowego, powołując się na stanowisko Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, raport stwierdza, że system ten ma nieodpowiednią strukturę, jest nieskuteczny, a pomiędzy poszczególnymi sądami istnieje zły podział pracy. Sytuację pogarszają nieobsadzone stanowiska sędziowskie oraz personelu pomocniczego. W ramach działań mających na celu polepszenie funkcjonowania sądownictwa raport odnotowuje wprowadzenie e-sądu, wskazując ilość załatwianych w ten sposób spraw. W zakresie wykonywania orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka raport wskazuje na rezolucję Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z 26 stycznia 2011 roku, sygnalizującą opóźnienia w implementacji wyroków Trybunału przez 9 państw, w tym Polskę.
Zdaniem Fundacji Helsińskiej, rząd RP stosuje się do wyroków Trybunału w sprawach dotyczących większej liczby osób, szczególnie istotnych, w których konieczne są zmiany legislacyjne, czy systemowe. Raport odnotowuje również działania podejmowane w roku 2011 przez Departament Praw Człowieka MS, mające na celu promowanie praw człowieka w wymiarze sprawiedliwości, jak również działania mające na celu zareagowanie na stwierdzone naruszenia praw człowieka.
Ponownie powołując się na stanowisko Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, w raporcie podkreślono szczególne dokonania Departamentu Praw Człowieka w zakresie promowania wiedzy o wyrokach Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, poprzez ich tłumaczenie i popularyzację.
