PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Sejm i Senat przyjęli nowelizacje ustaw o Sądzie Najwyższym, Trybunale Konstytucyjnym i sądach powszechnych. Zdaniem HFPC, wbrew deklaracjom rządzącej większości żadne z proponowanych zmian nie stanowią wypełnienia rekomendacji Komisji Europejskiej wydanych w ramach procedury kontroli praworządności. PUBLIKACJA WYROKóWTRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO
Zmiany wprowadzane do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym zakładają, że trzy wyroki wydane przez TK w 2016 r. i w dalszym ciągu nieopublikowane, zostaną ogłoszone w dzienniku urzędowym z informacją, że zostały podjęte z naruszeniem prawa. ?Zdaniem Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, podłożem trwającego w Polsce kryzysu konstytucyjnego jest uzurpowanie przez rządzącą większość prawa do weryfikacji wyroków wydanych przez niezawisły sąd konstytucyjny. Przyjęcie rozwiązania proponowanego w nowelizacji jest w dalszym ciągu odzwierciedleniem tego zjawiska? ? czytamy w wydanym dziś stanowisku HFPC.
ZMIANY W PROCEDURZE ODWOŁYWANIA PREZESóW SĄDóW
Przyjęta przez Sejm kolejna nowelizacji ustawy o ustroju sądów powszechnych wprowadza zmiany w zakresie odwoływania prezesów sądów. W świetle ostatnich zmian, odwołując prezesa sądu, Minister Sprawiedliwości będzie musiał zasięgnąć opinii kolegium danego sądu. Zdaniem HFPC, proponowana zmiana ?w żadnym stopniu nie zredukuje szkód, które zostały już wyrządzone w wymiarze sprawiedliwości poprzez masowe odwoływanie prezesów i wiceprezesów sądów w sądach powszechnych w okresie od sierpnia 2017 r. do lutego 2018 r.?
NOWELIZACJA USTAWY O SĄDZIE NAJWYŻSZYM
Jedną z głównych zmian wprowadzanych tą nowelizacją są zmiany w zakresie procedury wyboru Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. W świetle proponowanej przez nowelizację procedury, uzupełnienie ewentualnego wakatu na tym stanowisku będzie przebiegło pod pełną kontrolą władzy wykonawczej. Do czasu uzupełnienia stanu osobowego w Sądzie Najwyższym podmiotem kierującym i reprezentującym Sąd Najwyższy będzie, nieznana Konstytucji RP, instytucja sędziego, któremu Prezydent RP powierzył kierowanie Sądem Najwyższym (podobne rozwiązanie wprowadzono w przypadku sędziego pełniącego obowiązki prezesa TK, zob. więcej). HFPC uważa, że takie rozwiązanie będzie kolejną (po wyborze prezesa Trybunału Konstytucyjnego w grudniu 2016 r.) procedurą wyłaniania prezesa jednego z najważniejszych organów sądownictwa w Polsce w sposób zupełnie zależny od władzy wykonawczej. ?Dopiero w przypadku całkowitej realizacji wszystkich zaleceń przedstawionych przez Komisję Europejską […] będzie można mówić o powrocie na drogę ochrony praworządności w Polsce. Bez tych fundamentalnych zmian wszystkie inne reformy są tylko kontynuacją trwającego od dwóch lat legislacyjnego trendu rozszerzania władzy wykonawczej kosztem wymiaru sprawiedliwości? ? czytamy w wydanym stanowisku. HFPC przedstawiła swoje stanowisko Bułgarskiej Prezydencji w Radzie do Spraw Ogólnych UE, która na jutrzejszym spotkaniu ma dyskutować na temat sytuacji w Polsce w kontekście wniosku Komisji Europejskiej o uruchomienie Artykułu 7.
STANOWISKO SSP „IUSTITIA”
co do ustawy z 12.04.2018 r. o zmianie w ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o KRS oraz ustawy o Sądzie Najwyższym (druk sejmowy 2389) oraz ustawy z 12.04.2018 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym (druk 2390) I. SSP „IUSTITIA” krytycznie odnosi się do zmian uchwalonych na 61 posiedzeniu Sejmu i zaakceptowanych bez poprawek przez Senat, podczas obrad w dniu 16.04.2018 r. Wprowadzone zmiany co do zasady nie zmierzają do poprawy praworządności i wzmocnieniu niezależności sądów. Wprowadzając opinię publiczną w błąd co do intencji ustawodawczych, zmiany owe pogłębiają i utrwalają stan niekonstytucyjności przyjętych rozwiązań i niszczą zasadę równowagi i trójpodziału władz. SSP ?IUSTITIA? podtrzymuje swoje negatywne stanowisko, co do podstawowych kwestii objętych tymi regulacjami. Jest ono co do zasady zbieżne z opiniami przedstawionymi przez I Prezesa SN w dniach 9 i 12. kwietnia 2018 r. http://www.sn.pl/aktualnosci/SiteAssets/Lists/Wydarzenia/NewForm/2018.04.09_Opinia_SN_do_nowelizacji_ustawy_o_SN_druk_2390.pdf oraz http://www.sn.pl/aktualnosci/SiteAssets/Lists/Wydarzenia/NewForm/2018.04.12_Opinia_SN_do_projektu_zmian_w_p.u.s.p._i_SN_druk_2441.pdf
II. Ustawa z dnia 12.04.2018 r. o zmianie w ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz ustawy o Sądzie Najwyższym (druk sejmowy 2389) a) procedura odwoływania prezesów sądów powszechnych ? SSP ?IUSTITIA? negatywnie opiniuje dwustopniową procedurę konsultacji przy odwoływaniu prezesów lub wiceprezesów sądów. Konieczność zasięgnięcia opinii kolegium sądu, a w przypadku negatywnej opinii także stanowiska Krajowej Rady Sądownictwa stwarza pozory demokratyzacji procesu obsadzania stanowisk w sądach. Pierwszą opinię w tej kwestii wyrażać będzie kolegium, w skład którego będzie wchodziło z urzędu dwóch przedstawicieli Ministra Sprawiedliwości (prezes sądu okręgowego i najstarszy służbą wiceprezes tego sądu, obaj powoływani na stanowisko przez Ministra Sprawiedliwości). Druga konieczna opinia ma być podjęta kwalifikowaną większością 2/3 głosów przez Krajową Rada Sądownictwa. Obecnie organ ten – w ocenie konstytucjonalistów ? jest powołany sprzecznie w Konstytucją i standardami międzynarodowymi, stanowi w znaczącej mierze reprezentację władzy wykonawczej, w tym przede wszystkim Ministra Sprawiedliwości ? Prokuratora?Generalnego. W żadnym wypadku nie może być traktowany jako organ niezależny od tej władzy. W tym kontekście projektowana zmiana jest iluzoryczna, gdyż nie stanowi żadnego realnego ograniczenia dla Ministra Sprawiedliwości-Prokuratora Generalnego (MS-PG) w odwoływaniu prezesów sądów. Dodatkowo należy, zauważyć, że następuje ona po okresie całkowicie arbitralnego odwoływania ok. 150 prezesów i wiceprezesów sądów. b) zgoda na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego ? SSP ?IUSTITIA? negatywnie opiniuje wprowadzone zmiany z tym zakresie. Mają one charakter kosmetyczny, gdyż nadal możliwość zajmowania stanowiska sędziego po osiągnięciu określonego wieku (65 lat) uzależniona jest od decyzji organu politycznego – prezydenta w przypadku sędziów SN oraz organu kontrolowanego i wybranego przez polityków, czyli KRS w przypadku sędziów sądów powszechnych. W tym zakresie podtrzymujemy wcześniejszą opinię. Prawidłowa była regulacja, która zakładała wymóg złożenia przez sędziego oświadczenia w tym zakresie i przedstawienia stosownego zaświadczenia lekarskiego i nie uzależniała dalszego zajmowania stanowiska od decyzji innych organów. (zob. https://iustitia.pl/opinie/1760-opinia-iustitii-w-sprawie-projektu-ustawy-o-zmianie-ustawy-prawo-o-ustroju-sadow-powszechnych-oraz-niektorych-innych-ustaw-druk-sejmowy-nr-1491). Jest charakterystyczne, że w obu przypadkach – odwoływanie prezesów i zgoda na dalsze zajmowanie stanowiska ? ma miejsce pozorne ograniczenie uprawnień Ministra Sprawiedliwości-Prokuratora Generalnego na rzecz nowo wybranej KRS. Zabieg ten jest uzasadniony faktycznymi i prawnymi powiązaniami członków KRS z Ministrem Sprawiedliwości-Prokuratorem Generalnym (zob. https://iustitia.pl/nowa-krs). Potwierdzeniem tego są nie tylko powszechnie znane powiązania członków KRS z MS-PG, ale i fakt, że dopiero po zmianie składu KRS większość parlamentarna zdecydowała się na takie zmiany regulacji prawnej. c) zmiana zasad przejścia w stan spoczynku kobiet ? sędziów (art. 69 § 2 b ustawy prawo o ustroju sądów powszechnych). Na aprobatę zasługuje zmiana w zakresie dotyczącym wieku przejścia sędziów – kobiet w stan spoczynku i pozostawienie im prawa decyzji co do czasu skorzystania z uprawnień wynikających ze stanu spoczynku. Zmiany te traktujemy jako zmierzające do realizacji zasad niedyskryminowania w powodu płci i wieku w miejscu pracy.
III. Ustawa z dnia 12.04.2018 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym (druk sejmowy 2390). Nowelizacja zawarta w ustawie o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym realizuje trzy zasadnicze cele, tj. 1) przesądzenie o całkowitej autonomii budżetowej Izby Dyscyplinarnej (zmiana art. 7 ustawy o Sądzie Najwyższym), 2) zmniejszenie zakresu kompetencji Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego (zmiana dotycząca art. 73 § 2 ustawy o Sądzie Najwyższym), 3) zapobieżenie sytuacji, w której z okoliczności nieprzewidzianych w obecnie obowiązującej ustawie o Sądzie Najwyższym nie będzie możliwe powołanie przez Prezydenta RP sędziego pełniącego obowiązki Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego bądź Prezesa Sądu Najwyższego kierującego pracą danej izby (zmiana art. 111 ustawy o Sądzie Najwyższym). SSP ?IUSTITIA? nadal podtrzymuje negatywne stanowisko związane z nowym dyskryminacyjnym uregulowaniem postępowania dyscyplinarnego w sądach powszechnych i Sądzie Najwyższym. Podobne uwagi odnoszą się do zasad funkcjonowania ławników w Sądzie Najwyższym. Omawiana ustawa idzie krok dalej w upolitycznieniu Sądu Najwyższego poprzez wprowadzenie nieznanej Konstytucji RP instytucji ?sędziego pełniącego obowiązki Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego.? Należy stanowczo podkreślić, że Konstytucja RP kierowanie pracami Sądu Najwyższego powierza jedynie Pierwszemu Prezesowi Sądowi Najwyższemu, powoływanemu przez Prezydenta RP na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego. W tym zakresie całkowicie popieramy stanowisko I Prezesa Sądu Najwyższego zajęte w przytoczonej wyżej opinii.
IV. Należy dodać, że podobnie krytyczne stanowiska co do proponowanych zmian podjęły już w dniu 16 kwietnia 2018 r. Zgromadzenie przedstawicieli sędziów apelacji katowickiej w sprawie Krajowej Rady Sądownictwa i w sprawie publikacji wyroków Trybunału Konstytucyjnego oraz w sprawie kolejnych nowelizacji ustaw ustrojowych (https://iustitia.pl/uchwaly/2206-katowiccy-sedziowie-w-sprawie-krajowej-rady-sadownictwa-i-w-sprawie-publikacji-wyrokow-trybunalu-konstytucyjnego-oraz-w-sprawie-kolejnych-nowelizacji-ustaw-ustrojowych) oraz Zgromadzenie sędziów apelacji krakowskiej https://iustitia.pl/uchwaly/2207-krakowscy-sedziowie-apeluja-do-sedziow-czlonkow-nowej-krs-o-rezygnacje-z-funkcji
