PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Rzecznik Praw Obywatelskich poinformował Sławomira Piechotę, przewodniczącego Komisji Poklityki Społecznrj i Rodziny Sejmu RP, że do biura ombudsmana wpływają skargi na brak prawa niektórych osób do świadczenia pielęgnacyjnego.
Dotyczy to osób, które zmuszone do rezygnacji z pracy zawodowej ze względu na konieczność zapewnienia opieki niepełnosprawnym dorosłym członkom ich rodzin nie nabywają prawa do świadczenia pielęgnacyjnego ze względu na niespełnienie kryterium ustawy wynikającego z art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych, gdyż osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim. Postanowieniem z dnia 1 czerwca 2010 r. (sygn. akt S 1/10) Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż należy przedstawić Sejmowi – w celu zapewnienia spójności zasad przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego – uwagi dotyczące niezbędności działań ustawodawczych zmierzających do nowelizacji art. 17 ust. 5 pkt 2 lit a ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Powodem wydania postanowienia sygnalizacyjnego była okoliczność, iż Trybunał Konstytucyjny postanowieniem z 25 maja 2010 r. (sygn. P 38/09), umorzył postępowanie w sprawie zbadania zgodności art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje osobom wymagającym opieki pozostającym w związku małżeńskim w sytuacji, gdy oboje małżonkowie legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności z art. 32 ust. 1 i art. 71 ust. 1 Konstytucji. Przyczyną takiego rozstrzygnięcia było niespełnienie przez pytanie prawne wymagań formalnych, a w szczególności niewykorzystanie przez sąd pytający możliwości samodzielnego usunięcia wątpliwości konstytucyjnych.
W uzasadnieniu postanowienia z dnia 1 czerwca 2010 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że ?w obecnym stanie prawnym trudno wskazać ratio legis wymogu, że – bez względu na okoliczności danej sprawy – przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy osoba wymagająca opieki nie pozostaje w związku małżeńskim (por. art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach)”. Ponadto wskazał, iż ?zgodnie z nowym brzmieniem art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach (obowiązującym od 2 stycznia 2009 r.) prawo do ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne uzyskały wszystkie osoby rezygnujące z pracy z powodu konieczności opieki nad osobą wobec której mają obowiązek alimentacyjny. Wynikałoby z tego, że omawiana forma wsparcia – pod warunkiem spełnienia przesłanek ustawowych – powinna przysługiwać np. żonie w związku z opieką nad mężem (lub odwrotnie), dziecku w związku z opieką nad matką lub ojcem, a także dalszym członkom rodziny w związku z opieką nad krewnymi (przy czym, jak wprost stwierdza art. 17 ust. la ustawy o świadczeniach, osobie innej niż spokrewniona w pierwszym stopniu, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, przysługiwałoby ono tylko wtedy, gdy nie było osoby spokrewnionej w pierwszym stopniu albo gdy osoba ta nie była w stanie sprawować opieki).
Poszerzenie zakresu podmiotowego świadczenia pielęgnacyjnego nie znalazło jednak odpowiedniego odzwierciedlenia w art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach rodzinnych, który w dalszym ciągu jako negatywną przesłankę przyznania tego wsparcia wymienia pozostawanie przez osobę wymagającą opieki w związku małżeńskim. Jego literalne brzmienie ogranicza skutki nowelizacji art. 17 ust. 1 ustawy o świadczeniach, wbrew założeniom reformy wprowadzonej wskazaną wyżej ustawą z dnia 17 października 2008 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych”.
Trybunał Konstytucyjny uznał, ?że z punktu widzenia zapewnienia spójności systemu prawnego pożądane byłoby podjęcie działań legislacyjnych mających na celu dostosowanie art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach do nowego brzmienia art. 17 ust. 1 tej ustawy.” Nadto wskazał, iż postanowienie sygnalizacyjne powinno być brane pod uwagę w toku prac nad poselskim projektem ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych (druk sejmowy nr 2021), w którym proponowane jest uchylenie m.in. art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a ustawy o świadczeniach.
Komisja Polityki Społecznej i Rodziny po przeprowadzeniu pierwszego czytania oraz rozpatrzeniu poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych (druk 2021) na posiedzeniu w dniu 16 grudnia 2009 r. rekomendowała Sejmowi odrzucenie projektu ustawy.
W związku z powyższym, RPO poprosił o przedstawienie informacji o stanowisku Komisji Polityki Społecznej i Rodziny Sejmu RP w sprawie zweryfikowania poprzedniego stanowiska i podjęcia działań legislacyjnych w kierunku zaproponowany w postanowieniu sygnalizacyjnym Trybunału Konstytucyjnego.
Rzecznik Praw Obywatelskich poinformował również, że 6 marca 2009 r. wystosował do ministra pracy i polityki społecznej wystąpienie w którym przedstawił wątpliwości co do konstytucyjności przepisu art. 17 ust. pkt 2 lit. a w dwóch sytuacjach ograniczenia prawa do świadczenia pielęgnacyjnego: a mianowicie kiedy córka opiekuje się niepełnosprawnymi rodzicami oraz kiedy małżonek niepełnosprawną żoną lub mężem.
