PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
W dniach 3 oraz 24 marca, a także 14 kwietnia 2015 roku, Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał 3 wyroki w sprawach przeciwko Polsce, w których analizował zasadność skarg pod kątem zarzucanego braku skutecznego śledztwa w sprawie poważnego naruszenie praw człowieka, przewlekłości tymczasowego aresztowania oraz braku rzetelnościprocedury habeas corpus. W okresie marzec ? kwiecień 2015 roku Trybunał wydał także 21 decyzji, dotyczących funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w Polsce, zatwierdzających ugody bądź deklaracje jednostronne Rządu.
Wyrok w sprawie M.C. przeciwko Polsce Skarżący odbywał karę pozbawienia wolności orzeczoną w związku z molestowaniem małoletniego. W trakcie tej kary został napadnięty i pobity przez współwięźniów. Wobec sprawców po przeprowadzeniu stosownego dochodzenia zastosowano jedynie kary dyscyplinarne. Funkcjonariusze służby więziennej, którzy nie interweniowali podczas zdarzenia, nie zostali natomiast pociągnięci do żadnej odpowiedzialności. Postępowanie karne przeciwko sprawcom pobicia oraz personelowi jednostki penitencjarnej, wszczęte z zawiadomienia skarżącego, zostało umorzone. Skarżący dochodził także zadośćuczynienia na drodze cywilnej, gdzie uzyskał kwotę 750,00 euro. Trybunał rozpoznał skargę pod katem naruszenia art. 3 Konwencji zarówno w jego aspekcie materialnym, jak i proceduralnym. W odniesieniu do tego pierwszego stwierdził, że państwo nie wywiązało się z ciążących na nim obowiązków pozytywnych ochrony skarżącego przed nieludzkim, poniżającym traktowaniem. Trybunał zwrócił uwagę, że fakt naruszenia wspomnianego przepisu przyznano na poziomie krajowym uwzględniając powództwo cywilne skarżącego, niemniej zasądzona na jego rzecz kwota zadośćuczynienia odbiegała od tej, na którą mógłby liczyć w postępowaniu przed Trybunałem. Trybunał podkreślił również, że skarżący z uwagi na przestępstwo, za które został skazany, znajdował się w grupie osadzonych szczególnie narażonej na ataki ze strony współwięźniów. W odniesieniu na aspektu proceduralnego art. 3 Konwencji, nakładającego na Państwa ? strony Konwencji obowiązek przeprowadzenia skutecznego śledztwa w sprawie domniemanego nieludzkiego i poniżającego traktowania, Trybunał zwrócił uwagę, iż w realiach niniejszej sprawy nie było ono prowadzone zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie standardami. W postępowaniu przygotowawczym nie przesłuchano współosadzonych, nie uzyskano dowodów z nagrań kamery, nie uwzględniono również wpływu bezczynności personelu więziennego na przebieg zdarzenia. Okoliczności te doprowadziły Trybunał do wniosku, że władze krajowe nie podjęły wszelkich niezbędnych kroków mających na celu, tak dalece jak to możliwe, wyjaśnienie okoliczności sprawy i pociągnięcie winnych do odpowiedzialności. W konsekwencji śledztwo umorzono. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Trybunał przyznał skarżącemu kwotę 14 250,00 euro, a także kwotę 180 euro tytułem zwrotu kosztów poniesionych w postępowaniu przed Trybunałem.
Wyrok w sprawie Stettner przeciwko Polsce. Skarżący został tymczasowo aresztowany pod zarzutem przyjmowania korzyści majątkowych. Środek ten był stosowany wobec skarżącego łącznie przez okres 6 miesięcy, po upływie którego został on zmieniony na środek w postaci poręczenia majątkowego. Pan Stettner w skardze do Trybunału zarzucił, iż nie zapewniono mu adekwatnej opieki medycznej – cierpiał na bezdech senny, co wymagało korzystania z respiratora w czasie snu. Skarżący podniósł w skardze, że obawiał się wyłączania prądu w jednostce penitencjarnej, a także odłączenia respiratora przez jednego z współosadzonych. Trybunał nie uznał tego zarzutu z uwagi na niewykorzystanie dostępnych środków krajowych w postaci powództwa o ochronę dóbr osobistych. Rząd podnosząc ten zarzut wskazał pozytywne przykłady z orzecznictwa krajowego, w którym uwzględniano skargi osadzonych na warunki panujące w polskich jednostkach penitencjarnych. Trybunał nie uznał również zarzutu przekroczenia przez władze krajowe rozsądnego czasu tymczasowego aresztowania. Wskazał, że ocena przesłanek stosowania tego środka (w tym konkretnym przypadku uzasadnionej obawy popełnienia przestępstwa oraz zagrożenia surową karą) pod kątem tego, czy są właściwe i wystarczające, nie może być dokonywana bez uwzględnienia faktycznego czasu jego trwania. W niniejszej sprawie tymczasowe aresztowanie było stosowane wobec skarżącego zaledwie przez 6 miesięcy, co w ocenie Trybunału było okresem relatywnie krótkim. Kolejny zarzut skarżącego dotyczył braku rzetelności procedury habeas corpus. Rozpoznanie zażalenia na postanowienie w przedmiocie tymczasowego aresztowania trwało prawie 3 miesiące. W ocenie Trybunału okres ten zacznie przekraczał wymóg określony w art. 5 ust. 4 Konwencji, w związku z czym skargę w tym zakresie uznał za zasadną. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Trybunał przyznał skarżącemu kwotę 2 000,00 euro. Wyrok w sprawie Gawrecki przeciwko Polsce Skarżącemu postawiono zarzuty a następnie skazano w związku z molestowaniem seksualnym małoletnich. Środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania stosowano przez okres 3 lat, 2 miesięcy i 7 dni. W kolejnych uzasadnieniach władze krajowe odwoływały się do prawdopodobieństwa popełnienia przez skarżącego zarzucanego mu czynu, prawdopodobieństwa wymierzenia surowej kary, a także obawy utrudniania postępowania. Trybunał nie podzielił stanowiska skarżącego, jakoby tymczasowe aresztowanie w jego sprawie stosowano przewlekle. W ocenie Trybunału powaga oraz charakter stawianych skarżącemu zarzutów, uzasadniały stosowanie wobec niego środka zapobiegawczego przez cały wymieniony wyżej okres. W konsekwencji, w przedmiotowym zakresie nie doszło do naruszenia Konwencji. W odniesieniu natomiast do drugiego zarzutu, dotyczącego przewlekłości postępowania w sprawie, nie został on rozpoznany merytorycznie z uwagi na to, że skarżący nie wykorzystał przysługującego mu na poziomie krajowym środka prawnego w postaci skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. W konsekwencji, skarga w tym zakresie została uznana za niedopuszczalną..
W dniu 5 marca 2015 roku Trybunał wydał 5 decyzji dotyczących funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w Polsce, tj. w sprawach: Kwiek przeciwko Polsce, skarga nr 12120/11, Misztal przeciwko Polsce, skarga nr 59585/11, Polak przeciwko Polsce, skarga nr 34427/11, Zawadzki przeciwko Polsce, skarga nr 50868/12 oraz Ziółkowski przeciwko Polsce, skarga nr 53411/11. Sprawa Kwiek przeciwko Polsce dotyczyła osadzenia skarżącego w wyznaczonym oddziale lub celi aresztu śledczego lub zakładu karnego typu zamkniętego, w warunkach zapewniających wzmożoną ochronę społeczeństwa i bezpieczeństwo aresztu lub zakładu. Skarżący odwołując się do art. 3, 6 oraz 13 Konwencji zaskarżył zarówno samą zasadność decyzji o zakwalifikowaniu go do wspomnianej kategorii skazanych jak i rzetelność postępowania przed Komisją Penitencjarną. Sprawa Zawadzki przeciwko Polsce dotyczyła niewłaściwych warunków bytowych w jednostce penitencjarnej, w której przebywał skarżący. Sprawy Misztal przeciwko Polsce, Polak przeciwko Polsce oraz Ziółkowski przeciwko Polsce dotyczyły przewlekłości tymczasowego aresztowania stosowanego wobec skarżących, zaś sprawa Ziółkowski przeciwko Polsce dodatkowo przewlekłości postępowania karnego. Trybunał zatwierdził w tych sprawach deklaracje Rządu bądź ugody zawarte ze skarżącymi i przyznał im tytułem słusznego zadośćuczynienia kwoty odpowiednio: 40 000,00 zł, 25 000,00 zł, 12 000,00 zł, 12 000,00 zł oraz 11 000,00 zł Jednocześnie, na podstawie art. 39 Konwencji sprawy zostały skreślone z listy skarg. Decyzje z dnia 2 oraz 9 kwietnia 2015 roku W dniach 2 oraz 9 kwietnia 2015 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka opublikował 7 decyzji z dnia 10 oraz 17 marca 2015 roku dotyczących funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w Polsce. Decyzje w sprawach: Darmowski przeciwko Polsce (skarga nr 68098/10), Przewoźnik przeciwko Polsce (skarga nr 60731/12), Śmigielski przeciwko Polsce (skarga nr 76707/13) oraz Wadaszko przeciwko Polsce (skarga nr 10248/14) dotyczyły problematyki niewłaściwych warunków osadzenia, w szczególności panującego w polskich jednostkach penitencjarnych przeludnienia, przez co doszło do naruszenia art. 3 Konwencji. W sprawach tych roszczenia odszkodowawcze skarżących przeciwko Skarbowi Państwa zostały zaspokojone jedynie w niewielkim zakresie bądź w ogóle nie zostały zaspokojone. Decyzje w sprawach: Cichowski przeciwko Polsce (skarga nr 71845/10) oraz Rudnik przeciwko Polsce (skarga nr 41192/12) dotyczyły przewlekłego stosowania tymczasowego aresztowania, przez co doszło do naruszenia art. 5 ust. 3 Konwencji. Decyzja w sprawie Kobiz przeciwko Polsce (skarga nr 13571/10) dotyczyła zbyt długotrwałego stosowania w stosunku do skarżącego środka zapobiegawczego w postaci zakazu opuszczania kraju połączonego z zatrzymaniem paszportu. Środki te stosowano przez okres 4 lat i 8 miesięcy, co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia przewidzianego w Czwartym Protokole Dodatkowym prawa do swobodnego poruszania się.
W dniu 16 kwietnia 2015 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka opublikował decyzję z dnia 25 marca 2015 roku zatwierdzającą jednostronną deklarację Rządu w sprawie Janiszewski przeciwko Polsce, skarga nr 58259/13. W sprawie skarżącego doszło do naruszenia art. 8 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności uwagi na nieudzielenie mu przez właściwe organy penitencjarne przepustki losowej w związku ze pogrzebem ojca. Decyzje z dnia 23 kwietnia 2015 roku W dniu 23 kwietnia 2015 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka opublikował 8 decyzji z dnia 31 marca 2015 roku dotyczących funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w Polsce. Decyzje w sprawach: Bakuła przeciwko Polsce (skarga nr 72212/12), Janek przeciwko Polsce (skarga nr 79256/13), Jarosław Kazimierczak przeciwko Polsce (skarga nr 56640/13), Robert Kazimierczak przeciwko Polsce (skarga nr 26072/14), Łaciak przeciwko Polsce (skarga nr 7688/13) oraz Zalewski przeciwko Polsce (skargi nr 40379/13 oraz 40381/13) dotyczyły problematyki niewłaściwych warunków osadzenia, w szczególności panującego w polskich jednostkach penitencjarnych przeludnienia, przez co doszło do naruszenia art. 3 Konwencji.
W sprawach tych roszczenia odszkodowawcze skarżących przeciwko Skarbowi Państwa zostały zaspokojone jedynie w niewielkim zakresie bądź w ogóle nie zostały zaspokojone. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Rząd zobowiązał się zapłacić skarżącym kwoty 24 000,00 zł, 11 000,00 zł, 11 000,00 zł, 12 000,00 zł, 19 000,00 zł oraz 20 600,00 zł. Decyzje w sprawach Łakomiec przeciwko Polsce (skarga nr 38509/11) oraz Kraszyński przeciwko Polsce (skarga nr 1095/12) dotyczyły przewlekłego stosowania tymczasowego aresztowania, przez co doszło do naruszenia art. 5 ust. 3 Konwencji. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Rząd zobowiązał się zapłacić skarżącym kwoty 14 000, 00 zł oraz 16 000,00 zł. Omówione orzeczenia są dostępne w języku angielskim i francuskim w bazie orzeczniczej Trybunału (www.echr.coe).
Raport z wykonywania przez Polskę wyroków ETPCz w 2014 roku
W dniu 27 marca 2015 roku Pełnomocnik Ministra Spraw Zagranicznych do spraw Postępowań przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka przygotował Raport z wykonania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przez Polskę za 2014 rok. Raport zawiera informacje na temat dokumentów przekazanych do Rady Europy w 2014 roku w związku z wykonywaniem orzeczeń Trybunału. Dokumenty te obejmują plany działań, zawierające strategie realizacji wyroków Trybunału oraz raporty z wykonania wyroków podsumowujące dotychczasowe działania. W Raporcie uwzględniono również informacje dotyczące zakończenia przez Komitet Ministrów nadzoru na wykonywaniem kilku grup wyroków wydanych w sprawach polskich. W odniesieniu do wyroków wydanych w sprawach związanych z funkcjonowaniem wymiaru sprawiedliwości w Polsce, w szczególności sądownictwa powszechnego oraz służby więziennej, najliczniejszą grupę wyroków stanowią sprawy związane z różnymi aspektami rzetelnego procesu.
Zgodnie z raportem Komitet Ministrów pozytywnie ocenił raporty z podjętych przez Rząd działań związanych z wykonaniem wyroków w sprawach: Adamkiewicz przeciwko Polsce, dotyczącej uznania przez sąd wyjaśnień skarżącego uzyskach przez funkcjonariuszy Policji w niewłaściwy sposób za dowód w sprawie, Kowalski przeciwko Polsce, dotyczącej odmowy wniesienia kasacji oraz braku poinformowania skarżącego o przysługujących mu dalszych środkach, Nieruchomości przeciwko Polsce, dotyczącej odmowy zwolnienia od kosztów sądowych, Plechanow przeciwko Polsce, dotyczącej odmowy rozpoznania kasacji przez Sąd Najwyższy, Toziczka przeciwko Polsce, dotyczącej orzekania w składzie Sądu Najwyższego przez sędziego, który brał udział w wydaniu wyroku w niższej instancji. We wszystkich tych sprawach Komitet Ministrów uznał wyroki za wykonane.
Kolejną, liczną grupę analizowanych w 2014 roku wyroków stanowią orzeczenia związane z brakiem rzetelnego śledztwa w sprawach popełnienia przestępstwa stanowiącego poważne naruszenie praw człowieka.
W sprawach: Dzieciak przeciwko Polsce, Przemyk przeciwko Polsce, Weber przeciwko Polsce oraz Ciechońska przeciwko Polsce naruszenie Konwencji wynikało z braku skutecznego, sprawnego i szybkiego śledztwa ustalającego przyczyny śmierci bliskich skarżących. W sprawach Weber i Cichońska Komitet Ministrów uznał wyroki za wykonane, natomiast dwie pozostałe sprawy są analizowane przez Sekcję Wykonania Wyroków. W ramach wyroków związanych z egzekwowalnością kontaktów z dzieckiem Komitet Ministrów przeanalizował sprawy: Dąbrowska przeciwko Polsce, Pawlik przeciwko Polsce, P.P. przeciwko Polsce, Stochlak przeciwko Polsce oraz Z przeciwko Polsce, dotyczące niepodjęcia przez władze krajowe odpowiednich działań w celu odzyskania dzieci uprowadzonych przez ich matki lub uniemożliwienia wykonania rodzicielskiego prawa do kontaktu z dzieckiem i uznał te wyroki za wykonane. Wyrok w sprawie Różański Stanisław przeciwko Polsce, dotyczący braku procedury umożliwiającej ustalenie ojcostwa jest analizowany przez Sekcję Wykonania Wyroków.
Kolejną grupę wyroków omówionych w Raporcie stanowią orzeczenia związane z wolnością słowa, w których do naruszenia Konwencji doszło z uwagi na wymierzenie sankcji karnych bądź cywilnych w związku z rzekomym przekroczeniem przez skarżących granic swobody wypowiedzi. Wyroki w sprawach: Kaperzyński przeciwko Polsce, Różycki przeciwko Polsce, Kuliś i Różycki przeciwko Polsce oraz Sanocki przeciwko Polsce Komitet Ministrów uznał wyroki za wykonane. Natomiast sprawy: Kuryłowicz przeciwko Polsce, Lewandowska ? Malec przeciwko Polsce oraz Jucha i Żak przeciwko Polsce są nadal przedmiotem analizy Sekcji Wykonania Wyroków. W odniesieniu do grup wyroków, za wykonane uznano orzeczenia z grupy Trzaska przeciwko Polsce, dotyczące przewlekłości tymczasowego aresztowania, natomiast analizowane są orzeczenia z grupy Horych i Piechowicz przeciwko Polsce, dotyczące zakwalifikowania skarżących do kategorii tzw. osadzonych ?niebezpiecznych? i utrzymywanie tego reżimu przez długi okres czasu. W sprawach dotyczących tej grupy Komitet Ministrów przyjął decyzję, w której odnotował środki podjęte przez władze krajowe w celu poprawy praktyki komisji penitencjarnych i ich pozytywne rezultaty w postaci zmniejszenia się liczby osadzonych w ramach tego reżimu, a także zwrócił się do władz krajowych o przekazanie informacji na temat planowanych zmian legislacyjnych.
Źrółdo: Ministerstwo Sprawiedliwości