PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Donald Tusk zaakceptował sprawozdanie prokuratora generalnego z rocznej działalności prokuratury w 2011 roku. Wcześniej zapoznał się z treścią sprawozdania, stanowiskiem ministra sprawiedliwości do sprawozdania oraz informacją prokuratora generalnego w sprawie szeroko pojetej działalności zwalczania wszelkich przejawów przestępczości gospodarczej. Premier poprosił o sporządzenie dodatkowego raportu na temat przestępstw gospodarczych jeszcze latem, zaraz po tym, jak wypłynęła afera Amber Gold.
Rozwijanie specjalizacji prokuratorów, związane ze wzmocnieniem wydziałów do spraw przestępczości gospodarczej w prokuraturach okręgowych, wprowadzenie surowszej odpowiedzialności karnej dla sprawców czynów z art. 171 ust. 1 prawa bankowego (prowadzenie działalności bankowej bez zezwolenia), powołanie Instytutu Ekspertyz Ekonomicznych to tylko wybrane propozycje Prokuratora Generalnego zmierzające dotyczące zwiększenia skuteczności zwalczania przestępczości gospodarczej.
Prokurator Generalny Andrzej Seremet przedstawił w dniu 16 listopada 2012 r. Prezesowi Rady Ministrów Donaldowi Tuskowi informację o podejmowanych przez prokuraturę w latach 2007-2012 działaniach w zakresie przestępczości gospodarczej – w szczególności związanej z naruszeniami prawa bankowego, obrotu instrumentami finansowymi, obrotu dewizami, kruszcami, jak i prawa karnego skarbowego, a także polegającej na organizowaniu i kierowaniu piramidami finansowymi i innych zachowaniach przeciwko interesom konsumentów i rynków finansowych, w tym oszustw, wyłudzeń i przywłaszczeń mienia na szkodę wielu osób oraz usuwania mienia spod egzekucji i naruszenia praw wierzycieli.
Informacja Prokuratora Generalnego to dokument ponad 100 stronicowy wraz z załącznikami zawierającymi szczegółowe dane statystyczne.
W informacji Prokurator Generalny: – omawia działania prokuratury w zakresie wybranych kategorii przestępstw gospodarczych, w tym przestępstw skierowanych przeciwko interesom konsumentów, wierzycieli, przedsiębiorców, instytucji i rynków finansowych oraz emitentów papierów wartościowych i Skarbowi Państwa. – ocenia działania prokuratury w zakresie zwalczania przestępczości gospodarczej z uwzględnieniem m.in. trafności podejmowanych decyzji i poziomu ich sporządzania, trafności stosowania środków zapobiegawczych oraz zabezpieczenia majątkowego, współpracy prokuratorów z innymi organami i instytucjami, – omawia stan przestępczości gospodarczej, wybrane problemy i ograniczenia prawne w zwalczaniu przestępczości gospodarczej, proponując konkretne rozwiązania; rekomenduje podjęcie działań usprawniających prowadzenie i nadzorowania przez prokuratorów postępowań w sprawach przestępczości gospodarczej.
LICZBA POSTĘPOWAŃ: W okresie od 1 stycznia 2007 r. do dnia 31 sierpnia 2012 r. do prokuratury wpłynęło łącznie 27.845 spraw o przestępstwa gospodarcze objęte informacją. Liczba spraw dotyczących tej przestępczości prowadzonych lub nadzorowanych w prokuraturze ulegała sukcesywnemu zwiększeniu: od 3.640 spraw w 2007 r. do 6.191 spraw w 2011 r. Wpływ spraw tego rodzaju zwiększył się zatem o 2.551, czyli jest to wzrost o 70,1%.
POKRZYWDZENI: Przestępstwa o charakterze gospodarczym, ze względu na kryterium pokrzywdzonego, można podzielić na typy czynów zabronionych skierowane przeciwko interesom konsumentów, wierzycieli, przedsiębiorców, instytucji i rynków finansowych, emitentów papierów wartościowych oraz Skarbu Państwa. W okresie od 1 stycznia 2007 r. do dnia 31 sierpnia 2012 r. przestępstwa gospodarcze, które były przedmiotem prowadzonych postępowań, skierowane były łącznie przeciwko interesom 133.809 konsumentów (w 2007 r. ? 34.617, w 2008 r. ? 15.280, w 2009 r. ? 17.734, w 2010 r. ? 28.773, w 2011 r. ? 27.682 oraz do dnia 31 sierpnia 2012 r. ? 9.723), 44.396 wierzycieli (2007r. ? 5.156, 2008 r. ? 5.801, 2009 r. ? 4.860, 2010 r. ? 6.207, 2011 r. ? 5.132 oraz do dnia 31 sierpnia 2012 r. ? 17.240), 19.416 przedsiębiorców (2007 r. ? 3.480, 2008 r. ? 3.218, 2009 r. ? 2.843, 2010 r. ? 4.483, 2011 r. 3.183 oraz do dnia 31 sierpnia 2012 r. ? 2.209), 5.355 instytucji i rynków finansowych oraz emitentów papierów wartościowych (2007 r. ? 681, 2008 r. ? 803, 2009 r. ? 1.004, 2010 r. ? 1.224, 2011 r. ? 1.020 oraz do dnia 31 sierpnia 2012 r. ? 623) oraz w 3.786 przypadkach przeciwko interesowi Skarbu Państwa (2007 r. ? 565, 2008 r. ? 723, 2009 r. ? 669, 2010 r. ? 631, 2011 r. ? 728 oraz do dnia 31 sierpnia 2012 r. – 470).
CZAS TRWANIA POSTĘPOWAŃ: Spośród 21.179 spraw zakończonych w okresie od 1 stycznia 2007 r. do dnia 31 sierpnia 2012 r. procesowy czas trwania największej liczby 13.478 spraw (63,6%) wynosił powyżej 1 do 6 miesięcy. 3.974 sprawy (18,8%) zostały zakończone w czasie powyżej 6 miesięcy do roku, 1.788 (8,4%) ? powyżej roku do 2 lat, 1.350 (6,4%) powyżej 2 do 5 lat i 585 (2,8%) ? powyżej 5 lat. W 2007 r. prokuratorzy zakończyli 68 spraw prowadzonych powyżej 5 lat, w 2008 r. ? 65 takich spraw, w 2009. ? 115, w latach 2010-2011, w których wdrożono lustrację spraw długotrwałych odpowiednio ? 127 (2010 r.) i 152 (2011 r.) sprawy. Do dnia 31 sierpnia 2012 r. prokuratorzy zakończyli 62 takie sprawy. Oznacza to znaczny spadek liczby najdłużej trwających postępowań.
SPOSóB ZAKOŃCZENIA POSTĘPOWAŃ: Prokuratorzy, w okresie od 1 stycznia 2007 r. do dnia 31 sierpnia 2012 r. zakończyli aktem oskarżenia łącznie 6.041 (26%) postępowań przygotowawczych wobec 13.411 osób (w 2007 r. ? 880 spraw wobec 2.589 osób, w 2008 r. ? 944 sprawy wobec 2.139 osób, w 2009 r. – 1.163 sprawy wobec 2.685 osób, w 2010 r. ? 1.205 spraw wobec 2.583 osób, w 2011 r. ? 1.276 spraw wobec 2.434 osób oraz do dnia 31 sierpnia 2012 r. ? 573 sprawy wobec 981 osób). Z powyższego wynika, iż liczba spraw zakończonych aktem oskarżenia ulegała zwiększeniu. Postanowieniem o umorzeniu postępowania w omawianym okresie w skali kraju zakończono łącznie 11.848 (51,1%) spraw (w 2007 r. ? 1.800, w 2008 r. ? 1.989, w 2009 r. ? 1.982, w 2010 r. ? 2.100, w 2011 r. ? 2.392 oraz do dnia 31 sierpnia 2012 r. ? 1.585). Wpłynęło łącznie 2.413 zażaleń na tego rodzaju decyzje kończące postępowanie (2007 r. ? 421, 2008 r. ? 342, 2009 r. ? 425, 2010 r. ? 437, 2011 r. ? 541 i do dnia 31 sierpnia 2012 r. ? 247), z których uwzględniono 475, tj. 19,7% (2007 r. ? 85, 2008 r. ? 64, 2009 r. ? 79, 2010 r. ? 91, 2011 r. ? 111 oraz do dnia 31 sierpnia 2012 r. ? 45). Decyzją o odmowie wszczęcia postępowania zakończono w omawianym okresie łącznie 5.311 (22,9%) spraw (w 2007 r. ? 531, w 2008 r. ? 763, w 2009 r. ? 809, w 2010 r. ? 999, w 2011 r. ? 1.263 oraz do dnia 31 sierpnia 2012 r. ? 946). W 1.258 sprawach złożono zażalenie na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania, z których uwzględniono 158, co stanowi 12,6%. Ponadto w okresie od 1 stycznia 2007 r. do dnia 31 sierpnia 2012 r. prokuratorzy zawiesili 1.584 postępowania przygotowawcze w tego rodzaju sprawach. Zażalenie złożono na 75 postanowień o zawieszeniu, a uwzględniono 35 z nich (46,7%).
ŚRODKI ZAPOBIEGAWCZE: W okresie od 1 stycznia 2007 r. do dnia 31 sierpnia 2012 r. sąd, na wniosek prokuratora, zastosował środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania łącznie wobec 2.057 podejrzanych. Liczba podejrzanych wobec których stosowano tymczasowe aresztowanie kształtowała się od 475 w 2007 r. do 362 w 2011 r. Do dnia 31 sierpnia 2012 r. ten środek zapobiegawczy zastosowano wobec 157 osób. Z zebranych danych statystycznych wynika, iż w przypadku uznania, że wystarczającym dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego jest inny niż tymczasowe aresztowanie środek zapobiegawczy, prokuratorzy stosowali wobec podejrzanych w omawianej kategorii spraw środki o charakterze nie izolacyjnym. ZABEZPIECZENIA MAJĄTKOWE: Prokuratorzy w omawianym okresie zastosowali zabezpieczenie majątkowe łącznie w 1.302 sprawach zastosowano zabezpieczenie majątkowe wobec 2.793 podejrzanych. Łączna wartość faktycznie zabezpieczonego mienia na poczet kar i środków karnych o charakterze majątkowym oraz roszczeń odszkodowawczych była wysoka i wyniosła 911.782.693,5 zł, 250.127,21 USD, 51.411 EUR i 80.000 GBD.
SKUTECZNOŚĆ PROKURATURY: W okresie od 1 stycznia 2007 r. do dnia 31 sierpnia 2012 r. w tej kategorii spraw sądy skazały łącznie 7.679 oskarżonych (89,6%), (w 2007 r. ? 1.381, w 2008 r. ? 1.330, w 2009 r. ? 1.588, w 2010 r. ? 1.440, w 2011 r. ? 1.440 oraz do dnia 31 sierpnia 2012 r. ? 500). Z podanej liczby skazanych, 3.759 osób (49%) zostało skazanych bez przeprowadzenia rozprawy, a 1.100 oskarżonych (14,3% z ogólnej liczby skazanych) zostało skazanych w następstwie wniosku oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze. W omawianym okresie sądy uniewinniły 443 osoby- odpowiednio 5,2% (w 2007 r. ? 144, w 2008 r. ? 96, w 2009 r. ? 79, w 1010 r. ? 55, w 2011 r. 47 oraz do dnia 31 sierpnia 2012 r. ? 22 ). Z powyższych danych wynika, iż sukcesywnie maleje liczba osób uniewinnionych: od 144 w 2007 r. do 47 w 2011 r. Na etapie postępowania sądowego umorzono postępowanie wobec 452 osób. Trafność i poziom decyzji merytorycznych kończących postępowanie przygotowawcze w tej kategorii spraw, nie budzi zasadniczych zastrzeżeń. Na 5.311 postępowań, zakończonych odmową wszczęcia postępowania przygotowawczego, zażalenia zostały złożone w 1.258 sprawach, a uwzględniono jedynie 158 z nich. W 11.848 postępowaniach zakończonych umorzeniem postępowania przygotowawczego, zażalenie zostało złożone w 2.413 sprawach, a za zasadne uznano tylko 475 z nich. Za niezasadne uznano odpowiednio jedynie 2,9% i 4,0% decyzji o umorzeniu postepowania i odmowie wszczęcia postępowania.
PROPOZYCJE PROKURATORA GENERALNEGO ZWIĘKSZENIA SKUTECZNOŚCI ZWALCZANIA PRZESTĘPCZOŚCI GOSPODARCZEJ:
– wprowadzenie surowszej odpowiedzialności karnej sprawcy czynu z art. 171 ust. 1 Prawa bankowego, powodującego szkodę znacznej lub wielkiej wartości, Uwzględniając trudności dowodowe związane z wykazaniem sprawcy zamiaru oszustwa, czy też określonego w art. 296 k.k. przestępstwa wyrządzenia szkody w obrocie gospodarczym, uzasadnione jest surowsze karanie tych osób prowadzących działalność parabankową, które w ten sposób powodują, choćby nieumyślnie, istotne a nieraz ogromne straty u wielu pokrzywdzonych korzystających z tego rodzaju ofert. – rozszerzenie formy konsensualnego prowadzenia i zakończenia postępowania przygotowawczego w razie stwierdzenia przez prokuratora oczywistej niecelowości orzeczenia wobec oskarżonego kary, przez nowelizację art. 11 k.p.k. Przeprowadzone badania wykazały szerokie i skuteczne stosowanie przez prokuratorów w sprawach karnych gospodarczych instytucji prawa karnego procesowego wykorzystujących konsensualne formy prowadzenia i zakończenia postępowania karnego, określanych jako skazanie bez rozprawy i dobrowolne poddanie się karze. Sprzyjają one przyśpieszeniu postępowania karnego i obniżeniu jego kosztów społecznych. Zgodnie z obowiązującą zasadą legalizmu, prokurator nie jest uprawniony do pominięcia żadnego wątku wchodzącego w skład zarzuconego podejrzanemu przestępstwa gospodarczego. Także wówczas, kiedy jego wyjaśnienie – co jest regułą – wymaga zasięgnięcia opinii biegłego, a jej przewidywany koszt przekracza wartość wyrządzonej przez sprawcę szkody lub wyłudzonego mienia. Racjonalizacji postępowania karnego służyłoby w tej sytuacji rozszerzenie zakresu stosowania już obowiązującego, lecz niewykorzystywanego w praktyce ? ze względu na jego konstrukcję – przepisu art. 11 k.p.k. na wszystkie występki, bez względu na wysokość górnej granicy ustawowego zagrożenia. – wyposażenie Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego w uprawnienia do przeprowadzania kontroli podmiotów prowadzących działalność polegającą na zbieraniu środków finansowych w celu obciążania ich ryzykiem lub inną działalność parabankową, – podjęcie działań legislacyjnych w celu uregulowania możliwości rozwiązywania zarejestrowanych (wpisanych do ewidencji) podmiotów gospodarczych w przypadku, gdy przedmiot ich działalności jest sprzeczny z prawem lub naruszająca prawo działalność zagraża interesowi publicznemu, – rozwijanie specjalizacji prokuratorów, związane ze wzmocnieniem wydziałów do spraw przestępczości gospodarczej w prokuraturach okręgowych i rozszerzeniem ich kognicji, – kontynuacja i intensyfikacja szkoleń dla prokuratorów specjalizujących się w prowadzeniu i nadzorowaniu postępowań o przestępstwa gospodarcze, w tym z obszaru rynku finansowego, – opracowywanie i wdrażanie do praktyki prokuratorskiej wytycznych, zaleceń oraz metodyki prowadzenia postępowań przygotowawczych, dotyczących wybranych kategorii przestępstw gospodarczych, – powołanie Instytutu Ekspertyz Ekonomicznych, – wdrażanie do praktyki prokuratorskiej zaleceń Unii Europejskiej w sprawie prowadzenia postępowań przygotowawczych dotyczących przestępstw gospodarczych.
