PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Rząd polski znowu przegrał w Strabsurgu procesy o zbyt długotrwałe areszty. 8 lutego 2011 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał 2 wyroki w sprawach przeciwko Polsce: Finster przeciwko Polsce (skarga nr 24860/08), stwierdzający naruszenie 5 ust. 3 oraz art. 6 ust. 2 Konwencji oraz Trojanowski przeciwko Polsce (skarga nr 27952/08), stwierdzający naruszenia art. 5 ust. 3 Konwencji.
W wyroku wydanym w sprawie Finster przeciwko Polssce Trybunał orzekł naruszenie art. 5 ust. 3 Konwencji z uwagi na fakt, iż przesłanki na które powoływano się przedłużając tymczasowe aresztowanie skarżącego nie były odpowiednie i wystarczające dla usprawiedliwienia całego okresu stosowania tego środka zapobiegawczego, jak również naruszenie zasady domniemania niewinności, wynikającej z art. 6 ust. 2 Konwencji. Skarżący Zbigniew Finster został tymczasowo aresztowany postanowieniem z dnia 9 marca 2006 roku. Stosowanie tego środka było wielokrotnie przedłużane. W kolejnych postanowieniach sądy powołały się na wysokie prawdopodobieństwo popełnienia zarzucanych mu czynów, konieczność zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, możliwość wymierzenia surowej kary oraz znaczny stopień skomplikowania sprawy. Okres stosowania tymczasowego aresztowania podlegający ocenie Trybunału wynosił dwa lata trzy miesiące i dziewiętnaście dni. Trybunał ocenił kolejno przesłanki przytaczane przez władze krajowe dla uzasadnienia tymczasowego aresztowania pod kątem zgodności ze standardami Konwencji. Prawdopodobieństwo popełnienia zarzucanych czynów oraz konieczność zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania uznał za uzasadniające stosowanie aresztu tylko w jego początkowym okresie. Trybunał podkreślił, że prawdopodobieństwo wymierzenia surowej kary stanowi istotny element przy ocenie ryzyka bezprawnego oddziaływania na tok postępowania, jednakże okoliczność tego rodzaju, sama w sobie, nie usprawiedliwia długiego okresu tymczasowego aresztowania. Przesłanka skomplikowania sprawy została z kolei, w ocenie Trybunału, powołana przez władze krajowe bardzo ogólnie, bez wskazania konkretnych faktów przemawiających za tym, że charakter sprawy wymagał przedłużającego się tymczasowego aresztowania skarżącego. Trybunał odniósł się w tym kontekście do faktu, że co prawda sprawa była prowadzona przeciwko 21 osobom, z których 3 postawiono zarzut działalności w zorganizowanej grupie przestępczej, jednakże nie odnosiło się to do samego skarżącego. Wskazując, że przyczyny przytoczone przez władze krajowe nie były w stanie w sposób wystarczający uzasadnić ogólnego okresu pozbawienia wolności skarżącego, Trybunał uznał, iż brak jest potrzeby badania, czy postępowanie było prowadzone z należytą starannością. Odnośnie zarzutu naruszenia zasady domniemania niewinności w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 19 marca 2008 roku, przedłużającego stosowanie tymczasowego aresztowania wobec skarżącego Trybunał zauważył, iż w jego uzasadnieniu zawarte zostało sformułowanie wskazujące, że dowody przeciwko oskarżonym, w tym ? przeciwko skarżącemu, wskazują, że popełnili zarzucane im przestępstwa.
Trybunał podkreślił, że istnieje zasadnicza różnica pomiędzy stwierdzeniem, że ktoś jest podejrzany o popełnienie przestępstwa a wyraźnym stwierdzeniem przez sąd, przy braku prawomocnego wyroku skazującego, że ktoś popełnił konkretne przestępstwo. W konsekwencji Trybunał uznał sformułowanie zawarte w uzasadnieniu postanowienia Sądu Apelacyjnego, stwierdzające winę skarżącego zanim została ona udowodniona, za naruszające zasadę domniemania niewinności, a w konsekwencji ? art. 6 ust. 2 Konwencji. Trybunał przyznał skarżącemu 2.000 euro tytułem zadośćuczynienia.
W sprawie Trojanowski przeciwko Polsce Trybunał stwierdził naruszenie art. 5 ust. 3 Konwencji z uwagi na długotrwałe stosowanie wobec skarżącego tymczasowego aresztowania. Tymczasowe aresztowanie w stosunku do skarżącego Oskara Trojanowskiego zastosowano postanowieniem z dnia 22 września 2006 roku w związku z podejrzeniem o handel narkotykami w ramach zorganizowanej grupy przestępczej. W uzasadnieniu kolejnych postanowień przedłużających stosowanie tego środka zapobiegawczego powoływano się na wagę zarzucanych czynów, prawdopodobieństwo wymierzenia surowej kary, stopień skomplikowania sprawy oraz konieczność zapewnienia prawidłowego toku postępowania. Okres tymczasowego aresztowania podlegający ocenie Trybunału wynosił trzy lata i miesiąc. Trybunał uznał powoływane przez władze krajowe przesłanki jako niewystarczające. Podkreślił, że nie wskazano żadnych konkretnych okoliczności przemawiających za tym, że skarżący mógłby próbować utrudniać postępowanie, a jedynie ogólnie powoływano się na konieczność jego zabezpieczenia. W ocenie Trybunału również fakt poszukiwania skarżącego listem gończym na etapie postępowania przygotowawczego, sam w sobie, nie stanowił ryzyka, że pozostając na wolności próbowałby on ponownie zbiec.
Trybunał odniósł się także do faktu przynależności skarżącego do grupy przestępczej oraz związanego z tym stopnia skomplikowania sprawy. Jednocześnie zaznaczył, że nie mogło to uzasadniać przeszło trzyletniego okresu tymczasowego aresztowania. Również w tej sprawie, wskazując, że przyczyny przywołane przez władze krajowe nie były w stanie w sposób wystarczający uzasadnić ogólnego okresu pozbawienia wolności skarżącego, Trybunał uznał, iż brak jest potrzeby badania, czy postępowanie było prowadzone z należytą starannością. Trybunał przyznał skarżącemu 1.000 euro tytułem zadośćuczynienia.
Zródło: Ministerstwo Sprawiedliwości
