PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Przedstawiamy Manifest z Villamoura – dokument Międzynarodowego Stowarzyszenia Sędziów i Prokuratorów MEDEL, którego SSP Iustitia jest członkiem. Manifest wskazuje na potrzebę obrony niezawisłości, bo w warunkach kryzysu niezawisłe sądy gwarantują sprawiedliwość także biednym. W relacji pomiędzy bogatym a biednym, to wolność ogranicza, a prawo wyzwala. W relacji pomiędzy bogatym a biednym, pomiędzy silnym i słabym, to wolność ogranicza, a prawo wyzwala.
Zwrócono uwagę, że sądy to nie przedsiębiorstwa, w których nadrzędnym celem jest zapewnienie zyskowności działalności, a wynagrodzenia sędziów mają charakter gwarancji niezawisłości. Wskazano, że sposobem na walkę z korupcją i oszustwami jest wzmocnienie polityki walki z rajami podatkowymi i sądowymi oraz działań na rzecz ograniczenia tajemnicy bankowej i w szczególności neutralizacji spółek-krzaków.
Manifest z Vilamoura Uchwała Magistrats Europeens pour la Democratie et les Libertes (MEDEL) z 3 marca 2012 r.
1. Ambicją stowarzyszenia MEDEL jest działalność wpisująca się w model funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego: celem stowarzyszenia jest w szczególności obrona niezależności i niezawisłości władzy sądowniczej w relacji z innymi władzami, a także na styku władzy sądowniczej z interesem prywatnym, zapewnienie, niezależnie od okoliczności, przestrzegania wartości prawnych obowiązujących w demokratycznym państwie prawa, obrona praw mniejszości i prawa do odmienności, w kontekście potrzeby zapewnienia emancypacji społecznej najsłabszych. Obrona niezawisłości wymiaru sprawiedliwości w trosce o zapewnienie równości obywateli wobec prawa.
2. Skuteczność prawa zależy od ludzi i instytucji, których zadaniem jest jego stosowanie. Zadaniem władzy sądowniczej jest w szczególności ochrona praw podstawowych i ściganie działalności przestępczej. W sytuacjach kryzysowych działania sądów administracyjnych i gospodarczych mają zasadnicze znaczenie dla zapewnienia zgodności z prawem i prawidłowości dystrybucji środków publicznych.
3. Instrumentalizacja wymiaru sprawiedliwości w rękach pozostałych władz – politycznych, gospodarczych lub nawet mediów – powoduje obniżenie jego jakości, a niezawisłość stanowi warunek niezbędny dla zapewnienia równości obywateli wobec prawa.
4. Rekomendacja Komitetu Ministrów Rady Europy w sprawie niezawisłości, skuteczności i odpowiedzialności sędziów, a także roli prokuratury w systemie sprawiedliwości w sprawach karnych, stanowi minimalny zbiór zasad gwarantujących wzajemne zaufanie pomiędzy sędziami i prokuratorami Państw Członkowskich Unii Europejskiej.
5. Uzupełnieniem powyższego zbioru zasad są opinie rad konsultacyjnych europejskich sędziów i prokuratorów, w szczególności zaś Deklaracja z Bordeaux z 2009 roku, (”Sędziowie i prokuratorzy w społeczeństwie demokratycznym”) a także Wielka Karta Sędziów (Magna Carta des Judges) przyjęta w 2010 roku.
6. Aby skutecznie walczyć z przestępczością i zapewniać równość wszystkich podmiotów wobec prawa, prokuratura musi mieć, we wszystkich Państwach Członkowskich Unii Europejskiej, status władzy sądowniczej, w rozumieniu wynikającym z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
7. Aby organy wymiaru sprawiedliwości mogły realizować postawione przed nimi zadania, państwa powinny zapewnić im odpowiednie zasoby. Wysokość wynagrodzenia sędziów i prokuratorów powinna chronić ich przez wszelkimi naciskami. W tym kontekście szczególnie prace Europejskiej Komisji na rzecz Efektywności Sądownictwa Rady Europy (CEPEJ – European Commission for Efficiency of Justice) podkreślają niepokojące rozbieżności w tym zakresie pomiędzy systemami wymiaru sprawiedliwości poszczególnych Państw Członkowskich.
8. Efektywność wymiaru sprawiedliwości nie może także wynikać w prostej linii z jej podporządkowania modelowi rynkowemu. Powszechność stosowania narzędzi zarządczych ukierunkowanych na zapewnienie wydajności pracy i produktywności nie może wpływać na marginalizację zasad, które leżą u podstaw prawa do sprawiedliwego procesu. Także zasobność portfela stron nie będących organami wymiaru sprawiedliwości nie może skłaniać stron do wyboru rozstrzygnięcia sporu na drodze pozasądowej.
Ochrona praw i zdobyczy socjalnych
9. Stowarzyszenie MEDEL uważa za szczególnie ważną rolę sędziego w sprawach społecznych, w sprawach związanych z obroną praw najbiedniejszych obywateli, ?W relacji pomiędzy bogatym a biednym, pomiędzy silnym i słabym, to wolność ogranicza, a prawo wyzwala[i]?.
10. Deklaracja Filadelfijska, dotycząca celów i zadań Międzynarodowej Organizacji Pracy, wymienia między innymi następujące zasady: praca nie jest towarem, wolność słowa i stowarzyszeń mają zasadnicze znaczenie dla stałego postępu, nędza stanowi zagrożenie dla dobrobytu wszystkich obywateli. Wszyscy ludzie, bez względu na rasę, wyznanie czy płeć mają prawo dążyć zarówno do materialnego dobrobytu jak i do rozwoju duchowego w warunkach wolności i godności, gospodarczego bezpieczeństwa i równych możliwości.
11.Europejska Karta Socjalna, której 50-lecie było obchodzone przez Radę Europy w 2011 roku, gwarantuje prawo do mieszkania, ochrony zdrowia, edukacji, zatrudnienia, ochrony sądowej i socjalnej, swobody przemieszczania się i zakazuje dyskryminacji.
12.Karta praw podstawowych Unii Europejskiej przyznaje obywatelom Unii Europejskiej szereg praw indywidualnych, obywatelskich, politycznych, ekonomicznych i społecznych.
13. Aktualne problemy Europy nie wynikają z wykonywania wyżej wspomnianych praw, lecz są związane z niewystarczającą kontrolą państw nas sferą finansów i niezgodnym z prawem wykorzystaniem niektórych zasobów. Dlatego właśnie aktualny kryzys ekonomiczny nie może stanowić uzasadnienia dla prób podważenia dotychczasowych zdobyczy socjalnych.
14. W żadnym przypadku swobody ekonomiczne lub zasada konkurencyjności nie mogą mieć pierwszeństwa przed podstawowymi prawami socjalnymi. W przypadku sporów w tym zakresie, to właśnie podstawowe prawa społeczne powinny przeważać. Prawo powinno obowiązywać także przedsiębiorstwa o zasięgu międzynarodowym // Również działalność przedsiębiorstw o zasięgu międzynarodowym powinna być ujęta w karby prawa.
Walka z korupcją
15. Walka o środki publiczne uzasadnia potrzebę intensyfikacji zwalczania korupcji. W tym kontekście zasadnicze znaczenie ma pełne wdrożenie postanowień konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji (Konwencji Merida), konwencji Rady Europy przeciwko korupcji w sprawach karnych i cywilnych, a także Konwencji Brukselskiej w sprawie zwalczania korupcji urzędników Wspólnot Europejskich i urzędników państw członkowskich Unii Europejskiej.
16. Sposobem na walkę z korupcją i oszustwami jest także wzmocnienie polityki walki z rajami podatkowymi i sądowymi oraz działań na rzecz ograniczenia tajemnicy bankowej i w szczególności neutralizacji spółek-krzaków.
17. Utworzenie europejskiej prokuratury, będące przedmiotem propozycji wysuwanych już od 1997 roku, możliwe na mocy zapisów Traktatu Lizbońskiego (art. 69E), jest niezbędne. W 2010 roku Prezydencja hiszpańska zaproponowała utworzenie europejskiej prokuratury, której zadaniem byłoby w pierwszej kolejności zwalczanie przestępstw i spekulacji skierowanych przeciwko euro, a następnie ściganie na gruncie karnym przestępstw o charakterze ponadgranicznym, takich jak handel ludźmi, przemyt substancji odurzających lub działalność terrorystyczna. Propozycja ta powinna doczekać się realizacji w ramach tzw. wzmocnionej współpracy.
18. Ostatecznie należy także podkreślić potrzebę ujednolicenia podstawowych zasad w dziedzinie prawa i postępowania w sprawach karnych, a także rozwijania środków umożliwiających zajmowanie majątku pochodzącego z przestępstwa i przywracanie tego majątku społeczeństwu. Tzw. nieuzasadnione zadłużenie powinno być przedmiotem postępowań wyjaśniających.
Wnioski:
19. W warunkach kryzysu, bardziej niż kiedykolwiek, wymiar sprawiedliwości musi być w stanie stać na straży zobowiązań zapisanych w ustawach i porozumieniach międzynarodowych dotyczących obrony praw podstawowych obywateli.
20.Rozwiązaniem nie jest odejście od tych praw, lecz jeszcze większa mobilizacja w celu ich obrony. Zadaniem wszystkich europejskich sędziów i prokuratorów jest zmobilizowanie wszelkich dostępnych sił i środków prawnych do obrony i rozwijania na szczeblu Europy, wspólnoty wartości opartej na zasadach takich jak wolność, jednakowa dla wszystkich godność i równość traktowania przez prawo.
