PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
W związku z publikowaniem przez Państwa Prezesów oświadczeń majątkowych sędziów (art. 87 § 6 i 6a w zw. z § 2 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych – dalej jako USP) zwracamy uwagę, że upublicznianie danych wierzycieli sędziów narusza prawo.
Zgodnie z art. 87 § 1 pkt 8 USP „sędziowie (…) są obowiązani do złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym. Oświadczenie o stanie majątkowym dotyczy majątku osobistego oraz objętego małżeńską wspólnością majątkową. Oświadczenie to powinno zawierać w szczególności informacje o: wierzytelnościach i zobowiązaniach pieniężnych o wartości powyżej 10.000 zł”. Jak stanowi § 6 ww. przepisu „Informacje zawarte w oświadczeniu, o którym mowa w § 1, są jawne, także co do imienia i nazwiska, z wyjątkiem danych adresowych, informacji o miejscu położenia nieruchomości, a także informacji umożliwiających identyfikację ruchomości.”
Art. 88 USP wyznacza zakres delegacji Ministra Sprawiedliwości do wydania rozporządzenia, które określi wzór formularza oświadczenia, zawierający szczegółowy zakres informacji zawieranych w oświadczeniu oraz klauzulę, o której mowa w art. 87 § 9, mając na uwadze konieczność rzetelnego wykazania stanu majątkowego osób obowiązanych do składania oświadczeń.
W określonym przez Ministra Sprawiedliwości wzorze w punkcie VIII wpisano: Wierzytelności pieniężne i zobowiązania pieniężne o wartości powyżej 10.000 zł (w tym zaciągnięte kredyty i pożyczki, warunki na jakich zostały udzielone, wobec kogo, w jakiej wysokości, wysokość pozostałego zadłużenia). Minister Sprawiedliwości bez upoważnienia w USP wykreował obowiązek wskazania przez sędziego nie tylko wierzytelności pieniężnych i zobowiązań pieniężnych o wartości powyżej 10.000 zł (co wynika z art. 87 § 1 pkt 8 USP), ale również podania z jakiego tytułu powstały owe wierzytelności, warunków, na jakich zostały udzielone, wskazania wierzycieli (w tym osób fizycznych). Ustawa nie przewiduje obowiązku podawania, a tym bardziej publikowania takich informacji.
Zgodnie z art. 51 Konstytucji RP nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby, a władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym. Gwarancji objętej tym przepisem nie można oderwać od ogólnych gwarancji prawa do prywatności, wywodzonych z art. 47 Konstytucji RP. Już w pierwszym orzeczeniu dotyczącym prywatności TK potwierdził, że prawo do prywatności obejmuje również ochronę danych dotyczących obywatela (orzecz. TK z 24.6.1997 r., K 21/96, OTK 1997, Nr 2, poz. 23). Prawo do prywatności jest gwarantowane w aspekcie ochrony danych osobowych przez art. 51 Konstytucji RP (wyr. TK z 19.5.1998 r., U 5/97,
OTK 1998, Nr 4, poz. 46). Prawo do prywatności znalazło też wyraz w międzynarodowych aktach prawnych dotyczących ochrony praw człowieka. Stanowią o nim zwłaszcza art. 12 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, art. 17 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Ochrona danych osobowych przewidziana jest także w art. 8 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 16 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu UE.
Władza publiczna (w tym przypadku Minister Sprawiedliwości) aktem niższym niż ustawa nie może zobowiązywać sędziów do ujawnienia informacji dotyczących charakteru wierzytelności, danych osobowych wierzycieli (osób prawnych i fizycznych). Ponadto w przypadku osób fizycznych ujawnienie ich danych prowadzi do naruszenia wobec tych osób art. 51 ust. 1 Konstytucji.
Od chwili uchwalenia przepisów nakazujących publikację oświadczeń majątkowych sędziów, zwracamy uwagę, że jest to nadmierna ingerencja w prawo do prywatności sędziego i narusza jego dobra osobiste (Opinia „Iustitii” do ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym, https://www.iustitia.pl/dzialalnosc/opinie-i-raporty/1292-opzu1). Jest oczywistym, że Prezesi Sądów Apelacyjnych, jako organ władzy publicznej zobowiązany do przyjmowania i ujawniania danych osobowych wynikających z oświadczenia majątkowego, mogą to czynić tylko w granicach ustawy. Jeżeli Minister Sprawiedliwości złamał prawo i naruszył zakres delegacji ustawowej, to prezes sądu ma obowiązek zadbać o to, aby publikowane były tylko dane określone w ustawie. Taka praktyka jest już stosowana w Sądzie Najwyższym i Trybunale Konstytucyjnym (zob. M. Kryszkiewicz, Niejawni wierzyciele sędziów TK i SN, Dziennik Gazeta Prawna nr 219/22). Nie ulega wątpliwości, że obowiązkiem prezesów sądów jest zaniechać publikowania informacji, które nie są określone w ustawie.
W związku z powyższym żądamy wykonania przez Państwa obowiązku anonimizowania oświadczeń w zakresie danych wierzycieli, tytułu z jakiego powstały wierzytelności i warunków, na jakich zostały udzielone – także w odniesieniu do oświadczeń opublikowanych za poprzednie lata. Będziemy monitorować wykonanie obowiązku niepublikowania danych nieokreślonych w ustawie. W razie publikacji takich danych, będziemy kierować żądania do odpowiednich organów pociągnięcia do odpowiedzialności osób, które świadome naruszenia prawa, publikują je bez odpowiedniej podstawy prawnej.
