PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
W dniu 26 marca 2019 r. Sąd Najwyższy w składzie dwóch sędziów i ławnika rozpoznał w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych pierwszą skargę nadzwyczajną wniesioną przez Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku (sygn. akt I NSNc 1/19).
Skarga dotyczyła dwóch orzeczeń wydanych odpowiednio w 1995 r. i 2000 r., które odmiennie rozstrzygały tą samą sprawę spadkową. Oba orzeczenia uprawomocniły się, funkcjonowały w obrocie prawnym i uniemożliwiały uczestnikom postępowania spadkowego realizację ich praw.
Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył postanowienie wydane w 2000 r., wskazując na rażące naruszenie prawa procesowego (art. 199 § 1 pkt 2 in fine w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.), naruszenie zasady zaufania do państwa oraz bezpieczeństwa prawnego (art. 2 Konstytucji), prawa do dziedziczenia (art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji) i prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji). Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i odrzucenie wniosku.
Sąd Najwyższy, uznając skargę Rzecznika Praw Obywatelskich za zasadną, uchylił zaskarżone postanowienie w całości i umorzył postępowanie w sprawie.
W ustnych motywach rozstrzygnięcia Sąd Najwyższy wskazał, że sformułowany przez Rzecznika Praw Obywatelskich zarzut naruszenia prawa procesowego był zasadny, bowiem wydanie przez Sąd, w tym samym składzie, drugiego rozstrzygnięcia, odmiennego niż pierwsze prawomocne postanowienie jest niedopuszczalne i rażąco narusza przepisy prawa. Sąd Najwyższy zważył również, że sytuacja ta godzi w konstytucyjną zasadę demokratycznego państwa prawnego urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej, jak również konstytucyjne prawo do dziedziczenia i prawo do sądu. Podkreślił, że uchylenie zaskarżonego orzeczenia w trybie skargi nadzwyczajnej było jedynym sposobem umożliwiającym spadkobiercom uregulowanie swojej sytuacji prawnej. Z tych względów w ocenie Sądu Najwyższego, zaktualizowały się przesłanki, o których mowa w art. 89 § 1 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Z 2018 r. poz. 5 ze zm.).
