Najnowsze informacje
Strona główna / Aktualności / Dzień Praw Więźniów

Dzień Praw Więźniów

Komunikat dr Adama Bodnara Rzecznika Praw Obywatelskich w Międzynarodowym Dniu Praw Więźniów

Praw człowieka nie wystarczy zapisać w Konstytucji czy umowie międzynarodowej. Urzeczywistnić je może jedynie, dzięki codziennemu zaangażowaniu, wielu ludzi i instytucji dbających, by prawa każdego, w tym osób pozbawionych wolności, były respektowane. Międzynarodowy Dzień Praw Więźniów, zwany także Dniem Nelsona Mandeli, jest okazją, aby o tym przypomnieć.

Ochrona praw osób pozbawionych wolności jest szczególnie ważna dziś, w świecie pełnym przemocy i mowy nienawiści. Łatwo na podstawie doniesień medialnych – ferować wyroki, życzyć śmierci, odzierać ludzi z godności. Nelson Mandela, na cześć którego ustanowiono 18 lipca – dzień jego urodzin – Międzynarodowym Dniem Praw Więźniów, mówił: „Nikt nie pozna prawdziwie narodu, póki nie zobaczy jego więzień”. Dziś, żyjąc w europejskim kraju, ze wszystkimi jego gwarancjami, te słowa zachowują wciąż swoją aktualność. To, jak traktujemy tych, którzy w przeszłości zawinili, najlepiej oddaje nasze własne człowieczeństwo. Dlatego tak ważne w działalności RPO jest zmienianie świadomości społecznej, budowanie kultury braku akceptacji dla tortur i złego traktowania, reagowanie na przejawy łamania praw także tej grupy obywateli.

To zaangażowanie jest przypisane urzędowi Rzecznika Praw Obywatelskich – powinno jednak być udziałem każdego człowieka. Tylko w ten sposób wypełnimy deklarację zawartą w preambule Konstytucji z 1997 r., gdy jako Naród podkreślaliśmy, że jesteśmy „pomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka były w naszej Ojczyźnie łamane”. Pamięć o tych gorzkich czasach powinna być dla nas przestrogą, która powstrzyma nas od odzierania innych z godności, odmawiania im prawa do życia czy humanitarnego traktowania.

Pamiętajmy, że kiedy więźniowie wyjdą na wolność, wielu z nich powróci do swoich rodzin, będą funkcjonowali w lokalnej społeczności. To, w jaki sposób odbędą karę, jest kluczowe dla tego, jakimi ludźmi się staną. Jeśli będą upokarzani, poniżani i okrutnie traktowani, potraktują tak innych. Jeśli nie utrzymają więzi z bliskimi i nie nabędą kompetencji społecznych, ich powrót do życia na wolności będzie utrudniony. To strata dla całego społeczeństwa.

W Międzynarodowym Dniu Praw Więźniów pamiętajmy zatem o słowach Nelsona Mandeli. Nie gódźmy się na dehumanizację osób pozbawionych wolności, nie odzierajmy ich z godności. Budujmy państwo wolne od tortur i złego traktowania. Stańmy się społeczeństwem, w którym proces odbywania kary pozbawienia wolności prowadzi do ponownego włączenia społecznego, a nie marginalizacji.

Idei tej Nelson Mandela oddał 67 lat swojego życia, z czego 27 spędził w więzieniu. Kampanie prowadzone w Międzynarodowym Dniu Praw Więźniów często nawołują, aby poświęcić z myślą o ideałach Mandeli 67 minut na czynienie dobra.

Pragnę w tym miejscu zwrócić uwagę i docenić to, jak swoje symboliczne 67 minut wykorzystały osoby pozbawione wolności w dobie obecnej pandemii na m.in. szycie masek, fartuchów i składanie przyłbic ochronnych, produkcję kolorowych poduszek dla dzieci w szpitalach, malując obrazy przekazywane w geście wdzięczności medykom.

Dziękuję również wspierającym ich funkcjonariuszom Służby Więziennej, którzy swoją postawą – organizując pomoc, oddając krew, prowadząc zbiórki funduszy na wsparcie innych służb walczących z epidemią – dają świadectwo, że podzielają ideały Nelsona Mandeli.

W Międzynarodowym Dniu Praw Więźniów w 2020 r. – ostatnim, który przypada w czasie mojej kadencji jako Rzecznika Praw Obywatelskich – pragnę także podsumować zaangażowanie pracowników Biura RPO w ochronę praw osób w detencji. Przedstawiam więc Państwu wybór najistotniejszych wystąpień generalnych, które powstały w latach 2015-2020 i dokumentują te starania, a przede wszystkim ilustrują, z jakimi trudnościami zwracają się do RPO osoby pozbawione wolności, w jakich obszarach państwo może skuteczniej chronić ich prawa i wspierać w procesie realnego społecznego włączenia.

W Biurze RPO wierzymy, że poprzez nieustępliwą pracę na rzecz ochrony praw człowieka, w tym osób pozbawionych wolności, możliwe jest urzeczywistnienie ideałów Nelsona Mandeli, które inspirują nas w Międzynarodowym Dniu Praw Więźniów do jak najpełniejszego wykorzystania symbolicznych 67 minut naszego czasu.

Adam Bodnar

Na stronie RPO opublikowano 20 wystąpień RPO dotyczących osób pozbawionych wolności

Sprawdź także

Fake newsy są karane

Forum Agencji Praw Podstawowych w Wiedniu Minister Sprawiedliwości Adam Bodnar wziął udział w forum zorganizowanym …