PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Wielka Izba ETPC orzekła, że odwołanie Andrasa Baki ze stanowiska prezesa węgierskiego Sądu Najwyższego w 2011 r. odbyło się niezgodnie z Europejską Konwencją Praw Człowieka. Trybunał stwierdził, że doszło do naruszenia prawa do sądu oraz wolności słowa skarżącego. W swoim orzeczeniu Trybunał powoływał się m.in. na opinię przyjaciela sądu,którą złożyła HFPC. Andras Baka został Prezesem Sądu Najwyższego w 2009 r. i miał pełnić tę funkcję do 2015 r. Jednak uchwalone w 2011 przepisy przejściowe do nowej Konstytucji Węgier pozbawiły go urzędu, wprowadzając jednocześnie nowe zasady wyboru prezesa Kurii. Nowe przepisy przewidywały m.in. wymóg pięcioletniej pracy w zawodzie sędziego na Węgrzech, co wykluczało Andrasa Bakę z grona ubiegających się o ten urząd, ponieważ przez większość swej kariery pełnił on funkcję sędziego ETPC. W ocenie skarżącego, pozbawienie go pełnionej funkcji wynikało z tego, że jako Prezes Sądu Najwyższego, negatywnie oceniał zmiany ustroju sądownictwa uchwalone przez parlament (m.in. radykalne obniżenie wieku, w którym sędziowie obligatoryjnie przechodzą w stan spoczynku). W maju 2014 r. Izba ETPC wydała wyrok, w którym przyznała skarżącemu rację i stwierdziła naruszenie art. 6 i 10 EKPC, jednak rząd węgierski zaskarżył to orzeczenie do Wielkiej Izby. W dzisiejszym wyroku ETPC ponownie stwierdził, że doszło do naruszenia obu przepisów Konwencji. ?Art. 6 EKPC został naruszony, ponieważ A. Baka nie mógł odwołać się do sądu w celu kontroli zasadności pozbawienia go stanowiska. Tymczasem, według Trybunału sędziowie i urzędnicy publiczni nie są automatycznie pozbawieni gwarancji ochronnych przewidzianych w EKPC? ? wyjaśnia Marcin Szwed, prawnik HFPC. Do naruszenia art. 10 doszło natomiast z tego powodu, że według ETPC główną przyczyną, dla której A. Baka został usunięty z pozycji prezesa SN były jego krytyczne wypowiedzi pod adresem reform sądownictwa wprowadzanych przez rząd Viktora Orbana. Trybunał zasądził od rządu węgierskiego na rzecz skarżącego łącznie 100 tys. EUR. W uzasadnieniu ETPC przywołał główne założenia opinii amicus curiae, jaką w kwietniu 2015 r. przedłożyła w tej sprawie HFPC. ?W opinii zwróciliśmy uwagę, że zapewnienie stabilizacji zawodowej osobom pełniącym kierownicze funkcje w sądownictwie jest kluczowe z punktu widzenia niezależności sądownictwa. W przeciwnym razie, organy polityczne mogłyby arbitralnie usuwać prezesów najważniejszych sądów, po to by wywierać na nie presję? ? wskazuje Marcin Szwed. HFPC zaprezentowała także najważniejsze międzynarodowe standardy dotyczące niezawisłości sędziów jak i orzecznictwo wybranych sądów konstytucyjnych na świecie w zakresie ochrony prezesów sądów. Fundacja odniosła się także do możliwości odwoływania sędziów w drodze poprawek do konstytucji wskazując, że choć państwa mają prawo do dokonywania nawet daleko idących zmian ustrojowych w sądownictwie, to jednak reformy takie powinny odbywać się zgodnie z zasadami rządów prawa, co np. wymaga uchwalenia odpowiednich przepisów przejściowych. W niektórych państwach zasada niezawisłości sądownictwa postrzegana jest wręcz jako zasada nie do zmienienia, której nie można znieść nawet w drodze ustawy o zmianie Konstytucji. Wyrok ETPC może mieć niebagatelne znaczenie także dla Polski. ?Wynika z niego, że władza ustawodawcza nie może arbitralnie odwoływać sędziów czy prezesów sądów, zwłaszcza w ramach zemsty za krytyczne wypowiedzi pod adresem rządu, i to niezależnie od tego, czy ma to nastąpić w formie ustawy czy zmiany Konstytucji. Nawet jeśli dana ingerencja nie będzie mogła zostać zbadana przez Trybunał Konstytucyjny, będzie istnieć możliwość jej kontroli przez ETPC? ? tłumaczy Marcin Szwed.
Wyrok ETPC i opinia HFPC na stronach HFPC skąd pochodzi ta informacja.