Rzecznik Praw Obywatelskich skierował do Sądu Najwyższego wniosek o rozstrzygnięcie zagadnienia prawnego: Czy jest dopuszczalne pominięcie skutków upływu terminu zawitego przewidzianego w artykule 568 kodeksu cywilnego poprzez odwołanie się do konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego w artykule 5 kodeksu cywilnego ? Na mocy kodeksu cywilnego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony takie działanie lub zaniechanie uprawnionego, które jest sprzeczne ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem danego prawa lub zasadami współżycia społecznego. W orzecznictwie ugruntowane pozostaje zapatrywanie o możliwości stosowania art. 5 kodeksu cywilnego do oceny prawnej skuteczności podniesionego zarzutu przedawnienia. Przyjmuje się bowiem, iż przywołany przepis prawa materialnego pozwala w wyjątkowych wypadkach na rozwiązanie kolizji wartości, przejawiającej się w pewności stosunków prawnych, chronionej instytucją przedawnienia oraz wartości, jaką stanowi prawo pokrzywdzonego do uzyskania ochrony prawnej naruszonego dobra.(…) Stanowisko uprawniające sąd w wyjątkowych wypadkach do nieuwzględnienia skutków upływu terminu zawitego w oparciu o art. 5 kodeksu cywilnego nie jest poparte względami jurydycznymi i jako takie trudne jest do obrony w kategoriach czysto formalnych. (…)
Wykonywania swego prawa nie można widzieć w samym uchyleniu się od zadośćuczynienia roszczeniu. Choć upływ terminu zawitego zwykle jest korzystny dla pozwanego, nie można postawić mu zarzutu nadużycia prawa podmiotowego. Wtedy dany podmiot po prostu korzysta ze skutków ustawowych upływu terminu. W przypadku prekluzji brak jest więc podstawy, która mogłaby być kwalifikowana jako nadużycie prawa Odnosząc przytoczone wyżej poglądy prawne do zagadnienia przedstawionego na wstępie niniejszego wniosku, zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich należy wskazać, iż w aktualnym stanie prawnym brak jest wystarczającego uzasadnienia normatywnego do stosowania art. 5 kodeksu cywilnego celem pominięcia skutków upływu terminu z art. 568 § 1 kodeksu cywilnego. Warto podnieść, iż w państwie prawa odmowa zastosowania przez sąd wyraźnie brzmiącej normy ustawowej, która przewiduje wygaśnięcie uprawnień wskutek upływu czasu, wymaga jednoznacznego i oczywistego umocowania prawnego.(…)
Stosowanie art. 5 kodeksu cywilnego w świetle wymogów państwa prawnego winno cechować się umiarem i ostrożnością. (…) Niewątpliwie przepis ten ma wyjątkowy charakter, co przemawia przeciwko dopuszczalności przyjęcia wykładni oczywiście rozszerzającej znaczenie użytych w nim sformułowań językowych. Warto mieć na uwadze, iż zawarte w art. 5 kodeksu cywilnego klauzule generalne nie powinny stanowić upoważnienia dla sędziego do dokonywania modyfikacji praw i obowiązków obywateli w następstwie dokonywania subiektywnych ocen. (…) Biorąc pod uwagę oczywiste znaczenie ukształtowania się jednolitego orzecznictwa sądów w wyżej wskazanej kwestii dla prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, a przede wszystkim dla skutecznej ochrony słusznych praw podmiotowych, za uzasadniony i konieczny należy uznać wniosek o rozstrzygnięcie przez Sąd Najwyższy przedstawionego na wstępie zagadnienia prawnego ? kończy wystąpienie RPO.
PoPrawny Poznański serwis prawny
