PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Oto kilkanaście najnowszych orzeczeń Trybunału Praw Człowieka w sprawach przeciwko Polsce. W dniach 6,8,15 i 29 października 2015 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał 3 wyroki w sprawach przeciwko Polsce oraz opublikował 22 decyzje dotyczące funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w Polsce, zatwierdzające ugody i jednostronnedeklaracje Rządu.
Wyroki ETPCz w sprawach przeciwko Polsce:
W sprawach Krasnodębska ? Kazikowska i Łuniewska przeciwko Polsce (skarga nr 26860/11) oraz Żuk przeciwko Polsce (skarga nr 48286/11) Trybunał analizował zarzuty naruszenia art. 1 Pierwszego Protokołu Dodatkowego do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności w kontekście naruszenia prawa własności skarżących, natomiast w sprawie Stasik przeciwko Polsce (skarga nr 21823/12) analizował zarzut naruszenia art. 6 ust. 1 oraz 8 Konwencji w kontekście długości postępowania rozwodowego oraz braku możliwości wyegzekwowania kontaktów z dzieckiem skarżącego.
Krasnodębska ? Kazikowska i Łuniewska przeciwko Polsce. Sprawa skarżących Marii Krasnodębskiej – Kazikowskiej i Hanny Łuniewskiej dotyczyła odmowy przyznania odszkodowania w związku z wywłaszczeniem w 1971 roku nieruchomości stanowiącej własność matki skarżących. Na mocy decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego z 2005 roku stwierdzono nieważność decyzji z 1971 roku, w związku z czym skarżące w 2006 roku wystąpiły z żądaniem przyznania z tego tytułu odszkodowania. W 2009 roku sąd I instancji uwzględnił żądanie, jednakże rozstrzygnięcie to zostało następnie uchylone wyrokiem sądu II instancji. Sąd odwoławczy stanął na stanowisku, iż roszczenie skarżących uległo przedawnieniu. Uzasadniając rozstrzygnięcie sąd zwrócił uwagę, że 10 – letni termin przedawnienia dla tego typu roszczeń należy liczyć od daty pierwszych wyborów w Polsce po transformacji ustrojowej w 1989 roku, w związku z czym termin ten upłynął w 1999 roku. Sąd Najwyższy natomiast ? odwołując się do braku istotnego zagadnienia prawnego w sprawie – odmówił rozpoznania skargi kasacyjnej. Na kanwie podobnych stanów faktycznych w ówczesnym orzecznictwie krajowym, w związku z wejściem w życie w dniu 1 września 2004 roku ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, pojawiło się zasadnicze zagadnienie prawne dotyczące interpretacji skutków czasowych ww. ustawy w odniesieniu do roszczeń przeciwko Skarbowi Państwa o naprawienie szkody wyrządzonej przez wydanie przed dniem 1 września 2004 roku ostatecznych decyzji administracyjnych, których nieważność bądź wydanie z naruszeniem art. 156 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego zostały stwierdzone po tej dacie. Judykatura oraz doktryna prawa zajmowały dwa rozbieżne stanowiska – jedno dopuszczające zastosowanie dotychczas obowiązującego przepisu art. 160 Kodeksu postępowania administracyjnego (co wiąże się z koniecznością uprzedniego wyczerpania ścieżki administracyjnej przy dochodzeniu roszczenia) oraz drugie nakazujące stosowanie wprowadzonego nowelą z 2004 roku przepisu art. 4171 § 2 Kodeksu cywilnego z bezpośrednią dopuszczalnością drogi sądowej. W dniu 31 marca 2011 roku Sąd Najwyższy w składzie Izby Cywilnej podjął uchwałę (III CZP 112/10), w której stwierdził, iż do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej ostateczną decyzją administracyjną wydaną przed dniem 1 września 2004 roku, której nieważność lub wydanie z naruszeniem art. 156 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego stwierdzono po tym dniu, ma zastosowanie art. 160 § 1, 2, 3 i 6 Kodeksu postępowania administracyjnego, a więc przepis przewidujący między innymi trzyletni okres przedawnienia na dochodzenie roszczenia odszkodowawczego. W skardze do Trybunału skarżące zarzuciły naruszenie art. 1 Pierwszego Protokołu Dodatkowego podnosząc, że rozbieżności w orzecznictwie krajowym pozbawiły je możliwości uzyskania odszkodowania. W ocenie skarżących rozbieżności te powodowały niepewność prawną, a także stawiały je w sytuacji dużo mniej korzystnej w porównaniu do sytuacji osób, w których sprawach sądy na tle podobnego stanu faktycznego przyznawały odszkodowanie, licząc termin przedawnienia od daty decyzji administracyjnej uchylającej decyzje uwłaszczeniowe. Trybunał nie przychylił się do zarzutów skarżących. W odniesieniu do zarzucanego braku pewności prawa wskazał, że sam fakt, iż dane przepisy podlegają różnej interpretacji nie powoduje jeszcze, że można je uznać za nieprzewidywalne, a tym samym za niespełniające wynikających ze standardów Trybunału wymogów co do jakości prawa. Trybunał zauważył także, iż Sąd Najwyższy, świadomy problemów interpretacyjnych powstałych na kanwie podobnych stanów faktycznych jak w sprawie skarżących, podjął uchwałę, która ostatecznie ujednoliciła dotychczasową linię orzeczniczą. Trybunał podkreślił także, że skarżące uzyskały na poziomie krajowym stwierdzenie nieważności decyzji uwłaszczeniowej, w związku z czym trudno uznać, aby naruszenie ich praw miało charakter tak zasadniczy, aby pociągać za sobą naruszenie Konwencji.
Stasik przeciwko Polsce. Sprawa Mirosława Stasika dotyczyła badanej już wielokrotnie wcześniej przez Trybunał problematyki wykonywania kontaktów z dzieckiem. Była żona skarżącego wniosła o orzeczenie separacji w 2008 roku. Małżeństwo rozwiązano ostatecznie w 2013 roku. Początkowo, jeszcze przed wszczęciem postępowania w przedmiocie orzeczenia separacji, kontakty skarżącego z małoletnim synem były wykonywane na podstawie umowy z byłą małżonką. Jednakże, z uwagi na związane z tym trudności skarżący zwrócił się o sądowe uregulowanie kontaktów. W 2008 roku sąd wydał postanowienie tymczasowe regulujące kontakty skarżącego z małoletnim. Rozstrzygnięcie to nie było jednak respektowane przez małżonkę skarżącego, za co w 2009 roku została ukarana karą grzywny. Następnie skarżący kilkakrotnie ? bezskutecznie – wnosił o wyegzekwowanie kontaktów. Ostatecznie, wobec uregulowania tej kwestii w wyroku rozwodowym, postępowanie zainicjowane w tym przedmiocie przez skarżącego zostało umorzone. W skardze do Trybunału Skarżący zrzucił, że jego prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, określone w art. 8 Konwencji, jak również prawo do rzetelnego procesu wynikające z art. 6 ust. 1 Konwencji, zostały naruszone. Trybunał przychylił się do zarzutów. W odniesieniu do art. 8 Konwencji zauważył, że władze krajowe rozstrzygając w przedmiocie wniosków skarżącego o wyegzekwowanie kontaktów nie działały z należytą szybkością. Wniosek skarżącego złożony w dniu 30 grudnia 2010 roku został rozpoznany po upływie roku. Podobnie wniosek z dnia 8 lutego 2012 roku. Trybunał podkreślił, że w tego typu sprawach, szybkość postępowania jest niezwykle istotnym czynnikiem, bowiem wszelka zwłoka może mieć nieodwracalne konsekwencje dla relacji pomiędzy rodzicem i dzieckiem. W odniesieniu do drugiego z podnoszonych przez skarżącego zarzutów, mianowicie przewlekłości postępowania rozwodowego, Trybunał zauważył, że postępowanie pierwszoinstancyjne trwało w realiach niniejszej sprawy ponad 4 lata. Długość ta była częściowo spowodowana brakiem współpracy ze strony żony skarżącego, jednakże władze krajowe nie podjęły żadnych środków dyscyplinujących. Jednocześnie Rząd nie przedstawił żadnych dowodów świadczących o przyczynieniu się do czasu trwania postępowania w sprawie skarżącego. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Trybunał przyznał skarżącemu kwotę 4 200 euro.
Żuk przeciwko Polsce. Sprawa skarżącej Danuty Bronisławy Żuk dotyczyła zakupu dwóch działek stanowiących własność Państwa. Na mocy decyzji administracyjnej z listopada 1989 roku Rada Miejska w Szczecinie przyznała mężowi skarżącej prawo do zakupu wymienionych działek. To uprawnienie zostało potwierdzone w kolejnej decyzji administracyjnej z marca 1990 roku. Niemniej jednak ostatecznie skarżącej i jej mężowi odmówiono zakupu działek uzasadniając to zmianami w Planie Zagospodarowania Przestrzennego. Skarżący wystąpili do sądu z roszczeniem o złożenie przez władze miejskie stosownego oświadczenia woli. Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo natomiast sąd II instancji uwzględnił je. Orzeczenie sądu stało się ostateczne, jednakże nie zostało wykonane, bowiem skarżącym odmawiano zakupu spornej ziemi. W związku z powyższym, skarżąca i jej mąż wszczęli kolejne postępowanie występując z powództwem o uzgodnienie księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Powództwo to zostało jednak oddalone. W skardze do Trybunału skarżąca zarzuciła naruszenie art. 1 Pierwszego Protokołu Dodatkowego oraz art. 6 Konwencji z uwagi na to, że zarówno decyzja administracyjna z 1989 i 1990 roku jak i późniejsze orzeczenie sądu zobowiązujące władze miasta do sprzedaży skarżącym spornych działek nie zostały nigdy wykonane. Trybunał przychylił się do zarzutów. Zauważył, że skarżąca oraz jej mąż, wobec braku możliwości wyegzekwowania decyzji administracyjnej z 1989 i 1990 roku dwukrotnie występowali do sądu cywilnego. Najpierw z roszczeniem o złożenie oświadczenia woli, a następnie z powództwem o uzgodnienie księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Drugie powództwo zostało oddalone pomimo, iż z orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika, że prawomocny wyrok zobowiązujący pozwanego – zgodnie z żądaniami pozwu – do zawarcia z powodami umowy przenoszącej na nich prawo własności nieruchomości, stanowi podstawę wpisu tego prawa w księdze wieczystej. Ten sam stan faktyczny stał się zatem przedmiotem odmiennych rozstrzygnięć sądów krajowych. Mając na uwadze powyższe, a także fakt, iż do chwili obecnej skarżącej nie udało się wyegzekwować realizacji decyzji z 1989 i 1990 roku, Trybunał stwierdził, że doszło do naruszenia art. 1 Pierwszego Protokołu Dodatkowego oraz art. 6 ust. 1 Konwencji. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Trybunał przyznał skarżącej kwotę 200 euro.
Decyzje ETPCz w sprawach przeciwko Polsce. Decyzje w sprawach Ozimkiewicz przeciwko Polsce (skarga nr 37708/14), Zbrzeźny przeciwko Polsce (skarga nr 45163/14), Witkowski przeciwko Polsce (skarga nr 28722/13), Wawrzyniak przeciwko Polsce (skarga nr 5894/13), Słabosz przeciwko Polsce (skarga nr 26802/13), Nowiński przeciwko Polsce (skarga nr 17320/14), Biernaciak przeciwko Polsce (skarga nr 80170/12) oraz Białek przeciwko Polsce (skarga nr 70580/12) dotyczyły problematyki niewłaściwych warunków osadzenia, w szczególności panującego w polskich jednostkach penitencjarnych przeludnienia, przez co doszło do naruszenia art. 3 Konwencji. W sprawach niniejszych roszczenia odszkodowawcze skarżących przeciwko Skarbowi Państwa nie zostały zaspokojone bądź zostały zaspokojone jedynie w niewielkim zakresie. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Rząd zobowiązał się zapłacić skarżącym kwoty 9 670 zł, 18 800 zł, 20 000 zł, 26 400 zł, 41 000 zł, 24 900 zł, 16 600 zł i 10 200 zł.
Decyzje w sprawach Wolert przeciwko Polsce (skarga nr 65886/13), Pałgan przeciwko Polsce (skarga nr 62371/12), Łuczyński przeciwko Polsce (skarga nr 65831/12), Cardona Giraldo przeciwko Polsce (skarga nr 20731/14), Kosakowicz przeciwko Polsce (skarga nr 73177/12) oraz Kursa przeciwko Polsce (skarga nr 21296/09) dotyczyły nadmiernej długości stosowanego wobec skarżących tymczasowego aresztowania oraz przewlekłości postępowania w toczących się przeciwko nim sprawach, przez co doszło do naruszenia art. 5 ust. 3 oraz 6 ust. 1 Konwencji. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Rząd zobowiązał się zapłacić skarżącym kwoty 18 000 zł, 18 000 zł, 25 000 zł, 22 000 zł, 12 000 zł i 13 000 zł. Decyzje w sprawach Lipczyński przeciwko Polsce (skarga nr 44027/12) oraz Kucharski przeciwko Polsce (skarga nr 63418/14) dotyczyły naruszenia art. 3, 6 i 13 Konwencji w związku z długotrwałym i automatycznym stosowaniem w stosunku do skarżących reżimu kwalifikującego ich do kategorii osadzonych stwarzających poważne zagrożenie społeczne oraz poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa jednostki penitencjarnej. Jednocześnie środek krajowy w postaci skargi na niezgodność z prawem decyzji Komisji Penitencjarnej wnoszony przez skarżących w trybie art. 7 Kodeksu karnego wykonawczego okazał się nieskuteczny. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Rząd zobowiązał się do zapłaty na rzecz skarżących kwoty 20 000 zł oraz 30 000 zł.
Decyzja w sprawie Wołkowski i Jacyno przeciwko Polsce (skarga nr 2037/14) dotyczyła nieprzeprowadzenia skutecznego postępowania wyjaśniającego okoliczności popełnienia przestępstwa stanowiącego poważne naruszenie praw człowieka (nadużycie uprawnień przez funkcjonariuszy Policji w trakcie zatrzymania skarżących), przez co doszło do naruszenia art. 3 Konwencji w aspekcie proceduralnym. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Rząd zobowiązał się zapłacić skarżącym kwotę 15 000 zł. Decyzja w sprawie Kruczek przeciwko Polsce (skarga nr 61041/10) dotyczyła bezprawnego, sprzecznego z art. 5 ust. 1 Konwencji, stosowania wobec skarżącego środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania przez okres ponad dwóch miesięcy. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Rząd zobowiązał się zapłacić skarżącemu kwotę 8 000 zł. Decyzje w sprawach Pawłowski przeciwko Polsce (skarga nr 61105/13) oraz Hofman przeciwko Polsce (skarga nr 20081/10) dotyczyły odmowy wyznaczonych w sprawie skarżących pełnomocników z urzędu wniesienia skarg kasacyjnych do Sądu Najwyższego i poinformowania skarżących o tym fakcie w terminie uniemożliwiającym ustanowienie pełnomocnika z wyboru, przez co doszło do naruszenia określonego w art. 6 Konwencji prawa dostępu do sądu. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Rząd zobowiązał się zapłacić skarżącym kwoty po 8 000 zł. Decyzja w sprawie Kozłowski przeciwko Polsce (skarga nr 44400/13, 45295/13 i 50822/13) dotyczyła odmowy zapewnienia skarżącemu efektywnego dostępu do sądu w ramach trzech postępowań administracyjnych. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Rząd zobowiązał się zapłacić skarżącemu kwotę 24 000 zł. Decyzja w sprawie Wąsowicz ? Hołota i Gron (skarga nr 18533/13) dotyczyła naruszenia swobody wypowiedzi skarżących, przez co doszło do naruszenia art. 10 Konwencji. Tytułem słusznego zadośćuczynienia Rząd zobowiązał się zapłacić skarżącym kwotę 20 000 zł.
Orzeczenia są dostępne w języku angielskim i francuskim w bazie orzeczniczej Trybunału (www.echr.coe).