PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Obywatel będzie mógł dochodzić odszkodowania i zadośćuczynienia za niewątpliwie niesłuszny zarzut lub oskarżenie. Senat przyjął taką propozycję RPO
Możliwość przyznania odszkodowania i zadośćuczynienia od państwa za niewątpliwie niesłuszny zarzut lub oskarżenie przewiduje senacki projekt zmiany prawa. Postulował ją Rzecznik Praw ObywatelskichProjekt odpowiedniej zmiany Kodeksu postępowania karnego Senat przyjął 19 lutego 2021 r. Teraz trafi ona do Sejmu. W przypadku jej uchwalenia będzie to istotny krok dla wzmocnienia ochrony praw człowieka i obywatela.
Projekt przewiduje wprowadzenie nowej instytucji – odszkodowania i zadośćuczynienia za szkodę i krzywdę wynikłą z niewątpliwie niesłusznego oskarżenia lub przedstawienia zarzutów (druk senacki nr 239). Obywatel mógłby zatem dochodzić od państwa w trybie karnym odszkodowania czy zadośćuczynienia już nie tylko za niełuszne zatrzymanie, aresztowanie czy skazanie – jak jest dziś.
RPO wskazywał, że możliwa jest wprawdzie droga cywilna, ale jest ona nieefektywna; trzeba w niej wykazać bezprawność niesłusznego zarzutu czy oskarżenia – co nie jest łatwe. A niemożność dochodzenia takich roszczeń w postępowaniu karnym jest niezgodna ze standardami konstytucyjnymi.
„Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw” – głosi art. 77 Konstytucji.W ocenie Rzecznika przepis ten daje szeroką podstawę do dochodzenia odszkodowania za taką szkodę.
Dlatego Adam Bodnar uznawał niemożność dochodzenia na gruncie Kpk roszczeń z tytułu niezasadnych zarzutów lub niesłusznego oskarżenia za niezgodną ze standardami konstytucyjnymi i zasadą demokratycznego państwa prawa (art. 2 Konstytucji). Według nich każda szkoda wyrządzona przez funkcjonariusza publicznego powinna zostać naprawiona. A jednostka w relacji z władzą nie powinna ponosić na zasadzie ryzyka negatywnych konsekwencji jej niesłusznych lub niezgodnych z prawem działań.
Osoba, której zostały przedstawione zarzuty lub wobec której wniesiono akt oskarżenia, nawet jeśli nie została pozbawiona wolności, często ponosi dotkliwe straty. Mogą się one wiązać np. z utratą klientów lub zaufania społecznego koniecznego do pełnienia funkcji lub wykonywania zawodu.
11 stycznia 2019 r. Rzecznik wystąpił do Ministra Sprawiedliwości o podjęcie inicjatywy legislacyjnej w tej sprawie – nie doczekał się odpowiedzi. Dlatego wystąpił do Senatu.
Projekt Senatu zakłada także przywrócenie 3-letniego terminu przedawniania roszczeń odszkodowawczych względem Skarbu Państwa wynikających z Kodeksu postępowania karnego. Obecnie, od kwietnia 2016 r., okres ten wynosi rok.
