Wytyczne Prokuratora Generalnego w sprawie zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej
Prokurator Generalny Adam Bodnar, na podstawie art. 13 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (Dz.U. 2024 poz. 390) i art. 8a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej (Dz.U. z 2024 r., poz. 424), przy uwzględnieniu norm prawa międzynarodowego, wydał w dniu 9 sierpnia 2024 r. „Wytyczne Nr 2/2024 w sprawie zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej”.
Wytyczne służą ujednoliceniu i aktualizacji tego obszaru aktywności prokuratury. W dniu ich podpisania utraciły moc Wytyczne Prokuratora Generalnego Nr 1/22 z dnia 6 grudnia 2022 r. w sprawie zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
Przemoc domowa to każde celowe działanie lub zaniechanie powodujące krzywdę i cierpienie fizyczne albo psychiczne członka rodziny. Sprawca przemocy wykorzystuje przewagę nad ofiarą i narusza jej podstawowe prawa, takie jak godność, wolność i nietykalność cielesną.
Jednym z zadań organów prokuratury jest podejmowanie działań zmierzających do przeciwdziałania przemocy domowej. Zadanie to realizaowane jest poprzez:
- prowadzenie i nadzorowanie postępowań karnych,
- działania profilaktyczne,
- działalność pozakarną,
- współpracę z zespołami interdyscyplinarnymi w ramach przeciwdziałania przemocy domowej i udzielania pomocy pokrzywdzonym,
- współpracę z lokalnymi punktami pomocy pokrzywdzonym prowadzonymi przez podmioty, które otrzymały na ten cel dotację z Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Dla zapewnienia najwyższego profesjonalizmu w prowadzonych postępowaniach z zakresu przemocy domowej, w każdej prokuraturze rejonowej zadania wykonuje prokurator – konsultant, posiadający pogłębioną wiedzą nt. przeciwdziałania tego rodzaju patologii, a w tym:
- funkcjonowania systemu zapobiegania przemocy domowej,
- oddziaływania na osoby stosujące tę formę przemocy,
- ochrony osób doznających przemocy.
Konsultant zobowiązany jest do analizowania prowadzonych w jego jednostce prokuratury postępowań w celu indentyfikowania pojawiających się problemów, a następnie ich rozwiązywania. Do zadań konsultanta należy aktualizowanie wiedzy w zakresie wprowadzonych zmian legislacyjnych oraz bieżące monitorowanie orzecznictwa w tej kategorii spraw, aby udzielać wsparcia merytorycznego innym prokuratorom, a także funkcjonariuszom Policji.
Wytyczne zawierają wskazówki metodyczne co do przebiegu postępowań przygotowawczych, których przedmiotem są przestępstwa popełnione w związku ze stosowaną przemocą domową, przybierającą postać np. uszkodzeń ciała, znęcania, gwałtu, czy też zabójstwa. Odnoszą się również do postępowania przez sądem i postępowania wykonawczego. Zwracają uwagę na zachowanie szczególnej staranności i rzetelności w przeprowadzaniu czynności procesowych z udziałem osób pokrzywdzonych przestępstwem, aby zapobiec ich wtórnej wiktymizacji. Akcentują potrzebę zagwarantowania pokrzywdzonym, szczególnie małoletnim, najwyższego komfortu podczas przeprowadzanych z ich udziałem czynności procesowych, a także zapobiegnięcia ewentualnemu powtórzeniu czynności, powodującej u ofiar przemocy domowej dodatkowe negatywne przeżycia.
Nowym narzędziem służącym do ustalenia właściwości i warunków osobistych pokrzywdzonego oraz rodzaju i rozmiaru ujemnych następstw popełnionego na jego szkodę przestępstwa będzie „Kwestionariusz indywidualnej oceny pokrzywdzonego”, którego wzór określi Minister Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia.
Wytyczne nakładają na prokuratora prowadzącego postępowanie obowiązek pouczenia pokrzywdzonego o przysługujących mu uprawnieniach w sposób wyczerpujący i zrozumiały, uwzględniający ewentualną nieporadność z uwagi na wiek, czy niepełnosprawność. Obok pouczenia pokrzywdzony powinien zostać poinformowany o możliwości uzyskania pomocy psychologicznej oraz innej formy pomocy od podmiotów działających na rzecz osób pokrzywdzonych przestępstwem.
Wskazówki metodyczne kładą nacisk na aktywność prokuratora w zakresie informowania sądu opiekuńczego o ustaleniach poczynionych w ramach toczącego się postępowania (gdy pokrzywdzonym jest małoletni), inicjowania postępowań przed tym sądem, a następnie uczestniczenia w tych postępowaniach (np. ustanowienie reprezentanta dziecka, ograniczenie władzy rodzicielskiej).
Wytyczne w sprawie zasad postępowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej zostały pozytywnie zaopiniowane przez Krajową Radę Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym.
Prok. Anna Adamiak
Rzecznik Prasowy
Prokuratora Generalnego