PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Jak informowaliśmy z inicjatywy Stowarzyszenia Sędziów Polskich ?Iustitia? i Stowarzyszenia Prokuratorów RP, w Gdańsku zebrali się przedstawiciele europejskich stowarzyszeń sędziowskich i prokuratorskich zrzeszonych w MEDEL (Magistrats Européens pour la Démocratie et les Libertés, Europejscy Sędziowie i Prokuratorzy na rzecz Demokracji i Wolności), z
z Czech, Francji, Grecji, Hiszpanii, Niemiec, Polski, Portugalii, Rumunii, Serbii, Włoch i Turcji. Nadto w spotkaniu wzięli udział goście – przedstawiciele stowarzyszeń niezrzeszonych w MEDEL tj. Bułgarii, Chorwacji, Gruzji i Mołdawii.
Gospodarzami ze strony polskiej były Stowarzyszenie Sędziów Polskich ?Iustitia? oraz Stowarzyszenie Prokuratorów Rzeczypospolitej Polskiej. Spotkanie rozpoczęło się od konferencji pt. ?Sytuacja wymiaru sprawiedliwości podczas kryzysu i zagrożenia dla niezależności wymiaru sprawiedliwości?, w której po wystąpieniach prezesów stowarzyszeń będących organizatorami wydarzenia (Antonio Cluny, Maciej Strączyński i Grzegorz Kiec) w tematykę wprowadził swoim wykładem zatytułowanym ?Wymiar Sprawiedliwości w europejskiej przestrzeni prawnej. Utrzymanie status quo czy przemyślenie etosu?? ? profesor Tomasz Tadeusz Koncewicz z Uniwersytetu Gdańskiego (niestety, prof. Bogusław Banaszak z Uniwersytetu Wrocławskiego musiał odwołać swój przyjazd z ważnych przyczyn rodzinnych). Dyskusja nad tezami postawionymi przez wykładowcę była owocna i pokazała, po raz pierwszy podczas tego spotkania, ale nie ostatni, że wyzwania stojące przed nami jako przedstawicielami obydwu profesji są wspólne i bardzo często nie zależą ani od poziomu rozwoju gospodarczego, ani od tego, czy kraj jest członkiem Unii Europejskiej czy nie. W interesie społeczeństwa właśnie, a nie w swoim partykularnym interesie zobligowani jesteśmy do domagania się od rządów respektowania rudymentarnych zasad stanowiących zręby każdego demokratycznego państwa prawa: niezawisłości sędziowskiej i niezależności prokuratury. Oznacza to jednak również stawianie wymagań nie tylko władzy wykonawczej i ustawodawczej ale również i nam samym jako przedstawicielom władzy sądowniczej. Następnie, w drugiej części konferencji, przedstawiciele wszystkich stowarzyszeń w niej uczestniczących zaprezentowali raporty na temat aktualnej sytuacji wymiaru sprawiedliwości w ich krajach. Po raz drugi przekonaliśmy się, jak podobne mamy doświadczenia, ile wspólnych problemów w relacjach nie tylko z władzą wykonawczą, ale i również w relacjach wewnętrznych w ramach wymiaru sprawiedliwości i instytucji z nim powiązanych (rady sądownicze, akademie sędziowskie itp.) występuje. Potwierdza to potrzebę współpracy ponadnarodowej w celu prób wspólnego rozwiązywania problemów trapiących wymiar sprawiedliwości w różnych krajach. Przekonaliśmy się, choćby na przykładzie Gruzji, jak szybko sytuacja może się zmienić w wyniku np. normalnego efektu demokracji czyli aktu wyborczego. Tamtejsi sędziowie na konferencji zorganizowanej przez Stowarzyszenie Sędziów Polskich ?Iustitia? w Warszawie w grudniu 2011 r. z optymizmem patrzyli w przyszłość dostrzegając szybką poprawę sytuacji wymiaru sprawiedliwości będącego po latach sowieckich w opłakanym stanie. Dziś walczą np. przeciwko wprowadzeniu przepisów, które pozwolą specjalnym komisjom o bliżej niesprecyzowanym statusie dokonywać oceny wyroków w prawomocnie zakończonych sprawach i wznawiać w nich postępowania ? o takich ?drobnostkach? jak zatrzymywanie przez policję np. ministrów z poprzedniego rządu pod byle pretekstem i wywieranie nacisków na sędziów by godzili się na ich tymczasowe aresztowanie, nie wspominając. Została podjęta decyzja o opracowaniu tych raportów i udostępnieniu ich opinii publicznej ? w postaci książki lub udostępnienia na stronie internetowej MEDEL i stowarzyszeń członkowskich.
W drugim dniu odbyło się posiedzenie Rady Administracyjnej MEDEL będącej najwyższą władzą tego stowarzyszenia ? z gościnnym udziałem przedstawicieli stowarzyszeń niezrzeszonych w MEDEL. Jej najważniejszy efekt to przyjęcie dwu bardzo ważnych dokumentów adresowanych do społeczeństwa oraz instytucji europejskich:
Deklaracji Gdańskiej oraz Memorandum wzywającego instytucje europejskie do opracowania i wdrożenia w całej Unii Europejskiej minimalnych standardów w odniesieniu do istotnych dla wymiaru sprawiedliwości kwestii, ograniczających swobodę polityków państw członkowskich do w zasadzie swobodnego ustalania reguł funkcjonowania sądów i prokuratur, co niestety często przeradza się w populistyczne ataki na sądy i sędziów czy prokuratury albo prokuratorów.
Znaczenia tych dokumentów nie sposób przecenić, ponieważ po raz pierwszy publicznie stawiany jest przez dużą organizację postulat wprowadzenia pewnego minimalnego standardu, który powinien funkcjonować w każdym państwie członkowskim.Przyjęte dokumenty zostaną przez nas opublikowane po przetłumaczeniu.
Dziś sytuacja jest paradoksalna: reguły pozwalające na ustalenie, czy rzeczywiście wymiar sprawiedliwości jest niezależny, istnieją i są skrupulatnie przestrzegane w procesie akcesyjnym ? brak niezależnego wymiaru sprawiedliwości dyskwalifikuje państwo, które ubiega się o przyjęcie do Unii Europejskiej. M.in. ta zasada bardzo pomogła serbskim sędziom i prokuratorom w ich głośnej walce przeciwko pozbawieniu 1/3 z nich statusu sędziego i prokuratora. Po akcesji jednak nie ma żadnej podstawy prawnej do interwencji na poziomie ponadnarodowym np. w sytuacji, w której władza polityczna zmienia reguły funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, próbując go sobie podporządkować. To ośmiela niektórych polityków do podejmowania tego rodzaju prób. Dwa dokumenty posłużą do nagłośnienia przedstawionych wyżej problemów przy organizacji pierwszego Dnia Sprawiedliwości (Day of Justice) w Brukseli oraz na poziomie krajowym – 23 maja (wybrany jako rocznica zamordowania w 1992 r. przez sycylijską mafię słynnego sędziego Giovanniego Falcone) ma być corocznym dniem, podczas którego poruszane będą problemy wymiaru sprawiedliwości w Europie. Przedstawiona została również przez Barbarę Zawiszę z „Iustitii” idea stworzenia międzynarodowego internetowego forum dla sędziów i prokuratorów, które pomogłoby zintegrować te środowiska na poziomie europejskim ? tak jak stało się to w wypadku polskiego forum sędziowskiego. Projekt ten spotkał się z żywym zainteresowaniem i będzie kontynuowany jako polski wkład we wspólne działania w celu poprawy funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w całej Europie. Kolejnym wymiernym rezultatem spotkania była decyzja delegatów z Mołdawii ? w tym prezesa tamtejszego stowarzyszenia sędziów o chęci przystąpienia do MEDEL. Pozostali goście również będą rozważać taką możliwość. Polska po raz kolejny staje się miejscem łączenia Wschodu i Zachodu.
Łukasz Piebiak
