PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Dotychczasowe wyroki Wojewódzkich Sądów Administracyjnych w sprawach dotyczących wywózek migrantów i migrantek do Białorusi przedstawiają systemowe naruszenia praw osób przekraczających granicę. Orzecznictwo jest spójne i pokazuje, że obecny sposób funkcjonowania służb na pograniczu polsko-białoruskim stanowi pogwałcenie polskiego i międzynarodowego prawo, w szczególności Konwencji Genewskiej, Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Konstytucji RP. W orzeczeniach sądy zwracają szczególną uwagę na następujące kwestie:
Naruszenie zasady non-refoulement
W wyrokach z dnia 15 września 2022 r. w sprawach II SA/Bk 492/22, II SA/Bk 493/22 i II SA/Bk 494/22 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku zaznaczył, że państwo będące stroną Konwencji genewskiej obowiązane jest stosować się do zasady non-refoulement wszędzie tam, gdzie rozciąga się jego jurysdykcja, a więc wszędzie, gdzie dana osoba znajduje się pod efektywną kontrolą organów państwa. Nie ma bowiem znaczenia, gdzie określona sytuacja związana z potencjalnym zawróceniem migranta lub migrantki, ma miejsce. Istotne jest jedynie to, czy dane działanie można przypisać określonemu państwu. Podobnie orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 26 kwietnia 2022 r., w sprawie o sygn. IV SA/Wa 420/22, stwierdzając, że zasada non-refoulement dotyczy zarówno osób przebywających na terytorium państwa, jak i tych, którzy znaleźli się na jego granicy, niezależnie od sposobu, w jaki tam dotarli. Co więcej, jak podkreślił Sąd, stosowania tej zasady władze państwa nie mogą wyłączyć ani zawiesić nawet w warunkach kryzysu na granicy.
Konieczność uwzględnienia przez SG sytuacji na Białorusi i kontekstu kryzysu humanitarnego
Na konieczność uwzględniania okoliczności związanych z kryzysem na granicy polsko – białoruskiej przy podejmowaniu jakichkolwiek czynności lub postępowań mogących prowadzić do zawrócenia cudzoziemca do linii granicy wskazuje ugruntowane już orzecznictwo sądów administracyjnych. Na to, że pominięcie tych istotnych dla sprawy okoliczności stanowiło naruszenie zasady non-refoulement wskazał m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w przywoływanych wyżej wyrokach z 15 września 2022 r. o sygn. akt II SA/Bk 492/22 , II SA/Bk 493/22 i II SA/Bk 494/22. Podobne stanowisko, co prawda w kontekście postanowień o opuszczeniu terytorium Polski, sformułował Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyrokach z 27 kwietnia 2022 r. o sygn. akt 471/22, 20 maja 2022 r. o sygn. akt IV SA/Wa 615/22 czy wyroku z 27 maja 2022 r. o sygn. IV SA/Wa 772/22. W ocenie tego Sądu, uchybienia organów Straży Granicznej w badanych sprawach polegały na niezbadaniu sytuacji na granicy polsko – białoruskiej, a w szczególności pominięciu informacji o braku możliwości przemieszczania się cudzoziemców po terytorium Białorusi i ich przetrzymywania przez białoruskie służby i wojsko. Zbadanie takich informacji, zdaniem Sądu, było natomiast konieczne, aby wyjaśnić, czy wykonanie postanowienia o opuszczeniu terytorium Polski, czyli de facto zawrócenie cudzoziemca na linię granicy, w każdym indywidualnym przypadku nie naruszało prawa do życia oraz wolności od tortur i nieludzkiego traktowania (czyli art. 2 i 3 EKPC). Sąd uznał przy tym, że nie jest ważne, czy osoba wjechała na terytorium Białorusi legalnie. Sytuacja związana z kryzysem granicznym wyłączyła bowiem możliwość swobodnego poruszania się migrantów i migrantek po terytorium tego państwa i powrotu do kraju pochodzenia, a także naraziła cudzoziemców na przebywanie w ekstremalnych warunkach, naruszających ich godność i zagrażających życiu lub zdrowiu.
Więcej na portalu hfpc.pl
