PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Zespół badawczy Iustitii zbadał funkcjonowanie sądów w czasie pandemii. Na ankietę odpowiedziało prawie 400 sędziów. Autorzy przeanalizowali dodatkowo regulacje i wytyczne oraz skonfrontowali je z praktyką. Raport pokazał praktyczne aspekty organizacji pracy sędziów w czasie pandemii koronawirusa. Zdiagnozowano próby wyjścia naprzeciw potrzebom uczestników postępowań sądowych.
Ponieważ w pracy zdalnej kluczową rolę odgrywa informatyzacja, głównie ten obszar był przedmiotem analiz autorów raportu. Zdiagnozowane problemy pokazują, z jakimi trudnościami technicznymi i organizacyjnymi zmierzają się sędziowie. Problemy z informatyzacją przekładają się na mniej elastyczną reakcję sądownictwa na potrzeby klientów wymiaru sprawiedliwości wywołane pandemią. Choć wydawać się mogło, że pandemia stała się szansą na przyspieszenie informatyzacji, to nie widać perspektywy na istotne zmiany, które realnie by zwiększyły efektywność sądów.
Autorzy przedstawili innowacyjną perspektywę, która zakłada że rzeczywistość ukształtowana przez nowe nawyki i umiejętności, powinna przełożyć się na lepsze wykorzystanie systemów informatycznych po zakończeniu pandemii. Aby tak się stało konieczne jest skorzystanie z obecnych doświadczeń. Autorzy przedstawili rekomendacje, dzięki którym dzisiaj zdobyta przez pracowników wymiaru sprawiedliwości wiedza powinna być wykorzystana w planach cyfryzacji sądownictwa.
Raport pokazał, że wytyczne, rekomendacje i zalecenia Ministerstwa Sprawiedliwości miał niejednokrotnie charakter życzeniowy, w stosunku do rzeczywistości funkcjonowania polskich sądów. Przykładowo z części zaleceń można odnieść wrażenie że prezesi i dyrektorzy sądów mogą dość swobodnie dysponować przestrzenią budynku sądu, zapewniając odpowiednie odległości. W rzeczywistości istnieją sądy – w szczególności rejonowe – gdzie nawet bez ograniczeń pandemicznych są problemy lokalowe.
W raporcie poruszono kwestie nieefektywnych systemów, w których rejestrowana jest korespondencja wpływająca i wypływająca w sprawach sądowych. Wskazane zostały również problemy pracy zdalnej sędziów oraz ograniczenia uczestników postępowań w dostępie do rozpraw na odległość.
Współautorka raportu – sędzia Anna Begier wskazuje, że: problemy rozpraw zdalnych to zarówno problemy sądów, jak również uczestników postępowania.
Sędziowie dostrzegają trudności techniczne, na przykład w sytuacji braku połączenia chociaż jednej ze stron. Skutkiem powyższego jest niemożność zrealizowania rozprawy zdalnej. Jak podkreśla sędzia Begier: Strona ma prawo wziąć udział w rozprawie, a pozbawienie stronie możliwości udziału może skutkować nieważnością postępowania. Dlatego problemy techniczne uczestników stają się praktycznymi problemami sprawowania wymiaru sprawiedliwości w dobie pandemii.
Autorzy wskazali analogie do sądownictwa administracyjnego, w której jest już wykorzystywana pieczęć elektroniczna. Zastosowanie tego rozwiązania w sądownictwie powszechnym umożliwiłoby elektroniczne podpisywanie wyroków i postanowień. Raport pokazuje, że za zmianami w kodeksach postępowania cywilnego i karnego nie idą adekwatne do potrzeb sądownictwa akty niższego rzędu. Praktyka pokazała że potrzeba takich regulacji istnieje. W dobie pandemii szczególnie ważne jest zmniejszenie kontaktów uczestników postępowań z sądami oraz z operatorami pocztowymi. Pomocna byłaby w tym celu digitalizacja akt, niestety projekt ten pomimo licznych koncepcji nie doczekał się realizacji. W efekcie w sądach powstają – jak oszacowali autorzy – ponad dwa tysiące kilometrów akt sądowych w ostatnich 5 latach w samych sądach rejonowych. Nie ma strategii informatyzacji wymiaru sprawiedliwości, w wyniku czego modernizowane są – nierzadko w ograniczonym zakresie – istniejące systemy, podczas gdy potrzebne są nowe. Autorzy raportu chwalą takie inicjatywy jak scentralizowana poczta elektroniczna, ale wskazują na niesprzyjające okoliczności wdrożenia tego narzędzia oraz bardzo małą objętość skrzynek pocztowych sędziów.
Więcej na SSP Iustitia
