PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Za sprawą sędziego SN Pawła Grzegorczyka Izba Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka
Europejski Trybunał Praw Człowieka zakomunikował Polsce skargę sędziego Sądu Najwyższego Pawła Grzegorczyka, której przedmiotem jest wyznaczenie sędziego (przez Prezydenta RP) – bez jego zgody – do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego oraz status Izby Odpowiedzialności Zawodowej jako „sądu” w rozumieniu art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Wszyscy sędziowie Sądu Najwyższego orzekający w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej zostali wytypowani przez władzę wykonawczą – Prezydenta RP i Prezesa Rady Ministrów – bez ustawowych kryteriów i bez zgody wyznaczonych sędziów. Politycy arbitralnie zdecydowali w ten sposób, którzy sędziowie Sądu Najwyższego mają ich zdaniem orzekać w sprawach dyscyplinarnych sędziów i innych prawników, a którzy nie mogą w tych sprawach wydawać orzeczeń. Większość spośród wybranych stanowią neo-sędziowie. Konstrukcję Izby Odpowiedzialności Zawodowej krytykował Rzecznik Praw Obywatelskich, „starzy” sędziowie Sądu Najwyższego i ogromna większość prawników. Teraz oceni ją Europejski Trybunał Praw Człowieka. Do postępowania przystąpiło w roli amicus curiae Stowarzyszenie Sędziów Polskich „Iustitia”.
Skarga nr 2203/23
Paweł GRZEGORCZYK
przeciwko Polsce
złożona w dniu 12 stycznia 2023 r.
przekazana w dniu 16 stycznia 2023 r.
PRZEDMIOT SPRAWY
W dniu 24 stycznia 2017 r. Prezydent RP powołał skarżącego, kierownika Katedry Postępowania Cywilnego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, do Izby Cywilnej Sądu Najwyższego.
W dniu 13 czerwca 2022 r. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej podpisał ustawę z dnia 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (zwaną dalej „Ustawa z 2022 r. ”), która weszła w życie w dniu 15 lipca 2022 r. W tym ostatnim dniu zniesiono Izbę Dyscyplinarną Sądu Najwyższego i utworzono Izbę Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego. Ustawa z 2022 r. przewidywała, że nowa izba będzie właściwa do rozpoznawania w szczególności niektórych spraw dyscyplinarnych sędziów, asesorów, prokuratorów i asesorów prokuratorskich, wniosków o zezwolenie na tymczasowe aresztowanie, wniosków o uchylenie immunitetu sędziowskiego lub prokuratorskiego oraz kasacji w sprawach dyscyplinarnych osób wykonujących tzw. zawody zaufania publicznego.
Zgodnie z przepisami ustawy z 2022 r. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego przeprowadził losowanie i wylosował 33 sędziów Sądu Najwyższego, których nazwiska jako kandydatów do Izby Odpowiedzialności Zawodowej zostały przedstawione Prezydentowi RP.
W dniu 17 września 2022 r. Prezydent RP wyznaczył spośród nich 11 sędziów Sądu Najwyższego, w tym skarżącego, do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej na pięcioletnią kadencję. Postanowienie Prezydenta zostało kontrasygnowane przez Prezesa Rady Ministrów i ogłoszone w Monitorze Polskim – Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 27 września 2022 r. Zgodnie z odpowiednimi przepisami ustawy z 2022 r. skarżący nie mógł odmówić udziału w losowaniu, nie mógł sprzeciwić się wyznaczeniu go do Izby Odpowiedzialności Zawodowej ani odmówić orzekania w tej izbie. Ustawa z 2022 r. przewiduje ponadto, że przydział spraw w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej nie może przekraczać połowy ogólnego obciążenia pracą sędziego.
W dniu 17 października 2022 r. skarżący złożył skargę na decyzję z dnia 17 września 2022 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, za pośrednictwem Prezydenta RP. W dniu 2 listopada 2022 r. zwrócił się również do tego Sądu o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji do czasu zakończenia postępowania.
W międzyczasie, w dniu 31 października 2022 r., skarżący zwrócił się do Prezydenta RP o ponowne rozpatrzenie jego wyznaczenia do Izby Odpowiedzialności Zawodowej.
W dniu 17 listopada 2022 r. Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP odpowiedział, że wniosek skarżącego nie może zostać uwzględniony.
Następnego dnia Prezydent RP zwrócił się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie o odrzucenie skargi skarżącego z powodu braku właściwości ratione materiae lub, ewentualnie, o jej oddalenie.
W dniu 23 lutego 2023 r. Sąd ten postanowił wstrzymać wykonanie decyzji z dnia 17 września 2022 r. w zakresie dotyczącym skarżącej (sprawa VI SA/Wa 8158/22). Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że wykonanie przedmiotowej decyzji ingeruje w niezawisłość sędziowską skarżącego. Powołując się na orzecznictwo TSUE zauważył, że przeniesienie sędziego bez jego zgody do innego sądu lub pomiędzy dwoma wydziałami tego samego sądu może naruszać zasadę nieusuwalności i niezawisłości sędziów. Zwrócił również uwagę, że zaskarżona decyzja nie została wydana przez organ w strukturze władzy sądowniczej, ale przez organy władzy wykonawczej – Prezydenta RP i Prezesa Rady Ministrów, a zatem nie mieści się w wyłącznych prerogatywach tego pierwszego.
Skarżący zarzuca na podstawie art. 6 § 1 Konwencji, że odmówiono mu prawa dostępu do sądu. Podnosi, że decyzja o wyznaczeniu go do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej, wbrew jego woli, jest równoznaczna z faktycznym przeniesieniem z urzędu i stanowi naruszenie konstytucyjnej zasady nieusuwalności sędziów. Zdaniem skarżącego decyzja Prezydenta RP była arbitralna, miała na celu legitymizację sędziów powołanych do Sądu Najwyższego z oczywistym naruszeniem prawa krajowego (w tym zakresie skarżący powołał się na wyrok Reczkowicz p. Polsce, nr. 43447/19, 22 lipca 2021 r., Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce, nr 49868/19 i 57511/19, 8 listopada 2021 r. oraz Advance Pharma sp. z o.o. przeciwko Polsce, nr 1469/20, 3 lutego 2022 r.) i porównywalne z sankcją dyscyplinarną w zakresie, w jakim autonomia skarżącego została zlekceważona i został on zmuszony do orzekania w dziedzinie wykraczającej poza jego kompetencje. Twierdzi, że brak jakichkolwiek ustawowych kryteriów wyznaczania sędziów do Izby Odpowiedzialności Zawodowej sprawia, że kontrola sądowa jest nieskuteczna.
Skarżący zarzuca również na podstawie art. 6 § 1 Konwencji, że został zmuszony do orzekania w organie, który nie stanowi „niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego ustawą”, co stanowi naruszenie jego niezawisłości sędziowskiej. Skarżący twierdzi, że stoi przed niemożliwym wyborem naruszenia prawa strony do rzetelnego procesu sądowego lub narażenia się na odpowiedzialność dyscyplinarną i/lub karną za odmowę rozpoznawania spraw w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej.
Wreszcie, skarżący zarzuca na podstawie art. 8 Konwencji, że został zmuszony do zmiany wybranej ścieżki kariery. Twierdzi, że decyzja Prezesa zmusza go do rezygnacji ze znacznej części życia prywatnego i rodzinnego w celu przygotowania się do roli narzuconej przez władzę wykonawczą w sposób uznaniowy i arbitralny.
Art. 6 § 1
1. Czy art. 6 § 1 Konwencji w jego części cywilnej miał zastosowanie do sporu dotyczącego wyznaczenia skarżącego do Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego? W szczególności, czy skarżącemu przysługiwało „prawo” o charakterze „cywilnym” (zob. mutatis mutandis, Grzęda przeciwko Polsce [GC], nr 43572/18, §§ 266-327, 15 marca 2022 r.)?
2. Jeśli tak, to czy skarżący miał dostęp do sądu w celu ustalenia swoich praw i obowiązków cywilnych, zgodnie z art. 6 § 1 Konwencji (zob. mutatis mutandis, Bilgen przeciwko Turcji, nr 1571/07, §§ 92-96, 9 marca 2021 r.)? W szczególności, czy zostały spełnione warunki testu ustanowionego w sprawie Vilho Eskelinen i inni przeciwko Finlandii ([GC], nr 63235/00, § 62, ECHR 2007-II), a następnie doprecyzowanego w sprawie Grzęda (cytowanej powyżej, §§ 291-92)?
3. Czy art. 6 § 1 Konwencji można interpretować w taki sposób, aby uznać subiektywne prawo sędziów do ochrony i poszanowania przez państwo ich indywidualnej niezawisłości?
4. Jeśli tak, to czy niezawisłość skarżącego była respektowana przez państwo w niniejszej sprawie?
5. Czy skarżący może twierdzić, że jest ofiarą naruszenia art. 6 § 1 Konwencji, w rozumieniu art. 34 (zob. Burden przeciwko Zjednoczonemu Królestwu [GC], nr 13378/05, §§ 33-34, ETPC 2008), w zakresie, w jakim skarży się na bycie zmuszonym do orzekania w organie, który nie stanowi „niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego ustawą”?
6. Twierdząco, czy wyznaczenie skarżącego do Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego, organu, w skład którego wchodzą również sędziowie powołani do Sądu Najwyższego w wyniku „z natury wadliwej procedury” (zob. Dolińska-Ficek i Ozimek, cyt. powyżej, § 353 oraz Advance Pharma Sp. z o.o., cyt. powyżej, § 353), spowodowało naruszenie art. 6 § 1 Konwencji z uwagi na fakt, że będzie on zasiadał w składach zawierających takich sędziów?
Artykuł 8
1. Czy art. 8 Konwencji ma zastosowanie do niniejszej sprawy (zob. Denisov przeciwko Ukrainie [GC], nr 76639/11, §§ 95-114, 25 września 2018 r. i Juszczyszyn przeciwko Polsce, nr. 35599/20, §§ 228-37, 6 października 2022 r.)?
2. Jeżeli tak, to czy doszło do ingerencji w prawo skarżącego do poszanowania jego życia prywatnego w rozumieniu art. 8 § 1 Konwencji z powodu wyznaczenia go do Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego bez jego zgody?
3. W przypadku odpowiedzi twierdzącej, czy ingerencja ta była „zgodna z prawem” pod względem przewidywalności zastosowania odpowiednich przepisów prawnych i czy była „konieczna w demokratycznym społeczeństwie”, zgodnie z wymogami art. 8 (zob. Silver i Inni przeciwko Zjednoczonemu Królestwu, 25 marca 1983 r., § 88, seria A nr 61)?
Skarga (w oryginale ang.) na stronie monitorkonstytucyjnu.ue
Tytuł od redakcji poprawny.pl
