PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Oto stanowisko KRS w sprawie odwoływania prezesów i wiceprezesów sądów. Krajowa Rada Sądownictwa, w związku z odwołaniem prezesów i wiceprezesów sądów powszechnych i wojskowych w trybie art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 12 lipca 2017 r. o zmianie ustawy ? Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1452),zapoznała się z komunikatami Ministerstwa Sprawiedliwości oraz wysłuchała niektórych sędziów odwołanych z pełnionych funkcji.
W ocenie Krajowej Rady Sądownictwa, choć Minister Sprawiedliwości dysponuje obecnie możliwością odwołania prezesa sądu bez zasięgnięcia opinii Rady, to jednak decyzje Ministra w tym zakresie nie mogą być arbitralne. W demokratycznym państwie prawnym każde rozstrzygnięcie podejmowane przez organ władzy publicznej powinno zostać odpowiednio uzasadnione, aby jego prawidłowość mogła być przedmiotem weryfikacji dokonywanej przez obywateli. Podejmując decyzję o odwołaniu prezesa sądu, Minister Sprawiedliwości powinien kierować się zatem rzeczywistymi i merytorycznymi przesłankami, przedstawianymi w uzasadnieniu swojego stanowiska. Podstawowym argumentem mającym przemawiać za odwołaniem prezesów była negatywna ocena sprawności postępowań w podlegających im sądach.
Rada podkreśla, że zasadniczą przyczyną zaległości pojawiających się obecnie w sądach jest postawa Ministra Sprawiedliwości, który wbrew swojemu ustawowemu obowiązkowi, nie obwieszcza o wolnych stanowiskach sędziowskich. W ten sposób Minister Sprawiedliwości uniemożliwia obsadzanie stanowisk sędziowskich, zwalniających się w sądach w związku z przejściem sędziów w stan spoczynku, śmiercią lub zrzeczeniem się urzędu. W 2017 r. Minister Sprawiedliwości nie wydał żadnego obwieszczenia o wolnym stanowisku sędziowskim, a ostatnie takie obwieszczenie pochodzi z 11 października 2016 r.
Skoro zatem Minister Sprawiedliwości nie organizuje naboru na stanowiska sędziowskie, to biorąc pod uwagę utrzymujący się poziom wpływu nowych spraw do sądów i zwalnianie się stanowisk sędziowskich, to wzrost zaległości w rozpatrywaniu spraw przez sądy ? w ocenie Rady ? nie powinien obciążać prezesa sądu, lecz Ministra Sprawiedliwości. Okoliczność ta wpływa również na odpowiedzialność Skarbu Państwa związaną z wypłatą odszkodowań za przewlekłe prowadzenie spraw sądowych. Nie bez znaczenia jest również rosnąca liczba sędziów odsuwanych od pracy orzeczniczej w celu pełnienia czynności administracyjnych w Ministerstwie Sprawiedliwości. Krajowa Rada Sądownictwa zwraca ponadto uwagę na wątpliwości związane z trybem odwołania prezesów i wiceprezesów sądów, dotyczących zwłaszcza wydawania decyzji w tym zakresie nie przez Ministra Sprawiedliwości, ale przez podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości.
W ocenie Rady, art. 9aa ustawy ? Prawo o ustroju sądów powszechnych nie znajduje bowiem zastosowania do czynności podejmowanych na podstawie innych ustaw, w tym ww. ustawy z dnia 12 lipca 2017 r. Należy również podkreślić, że odwoływanie prezesów sądów ze skutkiem natychmiastowym oraz jednoczesne odwoływanie prezesa i wiceprezesa tego samego sądu uniemożliwia sprawne przekazanie obowiązków ich następcom i zagraża sprawnemu funkcjonowaniu sądów.
Rada zwraca ponadto uwagę, że wbrew podstawowym zasadom funkcjonowania urzędów państwowych, informacje o odwołaniu prezesów i wiceprezesów sądów są przekazywane faxem, a odwoływani sędziowie nie otrzymują oryginałów decyzji o odwołaniu. Co więcej, niejednokrotnie odwołanie następowało jeszcze przed doręczeniem odwoływanemu sędziemu jakiejkolwiek informacji w tym zakresie, co zagraża stabilności pracy sądu. W świetle obowiązujących przepisów, Ministerstwo Sprawiedliwości nie miało podstaw prawnych do obciążania prezesa sądu odpowiedzialnością za ewentualne błędy, których mógł się dopuścić dyrektor sądu.
Rada przypomina, że dyrektor sądu nie jest sędzią, a ponadto zgodnie z art. 21a § 2 u.s.p. jego zwierzchnikiem służbowym jest Minister Sprawiedliwości, który powołuje i odwołuje dyrektora sądu (art. 32 § 1 u.s.p.). Także przed zmianą przepisów regulujących pozycję dyrektora sądu, w zakresie dotyczącym spraw budżetowych podlegał on Ministrowi Sprawiedliwości (art. 177 § 4 u.s.p.). Zdaniem Rady, przyczyny odwołania wskazywane przez Ministerstwo Sprawiedliwości nie uwzględniają specyfiki pracy sądów, w tym zwłaszcza liczby i rodzaju spraw rozpoznawanych przez wydziały wskazywane w komunikacie prasowym. Ministerstwo Sprawiedliwości nie ujawniło ponadto źródeł podanych danych statystycznych, które ? co należy podkreślić ? nie znajdują potwierdzenia w publicznie dostępnych informacjach o działalności sądów.
STANOWISKO KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA z 20 grudnia 2017 r.
w związku z wypowiedziami Prezesa Rady Ministrów na temat sądownictwa Krajowa Rada Sądownictwa stanowczo protestuje przeciwko niepopartym żadnymi dowodami oskarżeniom wobec sądów i sędziów, formułowanym przez Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego w artykule dla Washington Examiner z 13 grudnia 2017 r. Wymiar sprawiedliwości jest elementem polskiej państwowości, a tezy zawarte w powyższym tekście znieważają i działają na szkodę Rzeczypospolitej Polskiej. W ocenie Krajowej Rady Sądownictwa, w powyższym artykule zawarto informacje wprowadzające w błąd opinię publiczną. Wbrew tezom Prezesa Rady Ministrów, władza sądownicza w Polsce należy do systemu wzajemnej kontroli i równowagi władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Twierdzenia zawarte w powyższym artykule sugerują, że jego autor nie zna zasad funkcjonowania systemu trójpodziału władzy w Polsce. Nie jest również prawdą, że polski wymiar sprawiedliwości tworzą ?postkomunistyczni sędziowie?. Większość obecnie orzekających sędziów otrzymała nominację już po 1989 r., a sędziowie powoływani wcześniej przy nominacjach na kolejne stanowiska uzyskiwali pozytywną ocenę ze strony prezydentów RP wybranych w wyborach powszechnych. Prezes Rady Ministrów przedstawił ponadto nieprawdziwe informacje na temat zasad przydziału spraw sędziom. Dotychczas obowiązujący system również polegał na zasadzie losowego przydziału spraw, przy czym według innych kryteriów niż obecnie wprowadzany. Przydział spraw odbywał się bowiem na podstawie listy alfabetycznej sędziów orzekających w wydziale lub według przyporządkowanych numerów spraw. System ten nie został stworzony przez sędziów, ale wynikał z przepisów uchwalonych przez parlament i opracowanych przez Ministra Sprawiedliwości. Rada oczekuje, że system losowego przydziału spraw będzie również obowiązywał w Sądzie Najwyższym i Trybunale Konstytucyjnym, choć większość parlamentarna reprezentowana przez Prezesa Rady Ministrów nie przyjęła dotychczas takich rozwiązań. Nie jest również prawdą, że Krajowa Rada Sądownictwa jest zdominowana przez sędziów ?szczebla apelacyjnego i wyższego?. Wręcz przeciwnie, większość sędziów wybieranych w skład Rady to sędziowie sądów okręgowych i rejonowych (8 członków Rady). Wbrew przekłamaniom zawartym w tym artykule, wszyscy sędziowie wchodzący w skład Rady są ?sędziami liniowymi? ? łączą działalność w Radzie z pracą orzeczniczą w swoich sądach. W procesie nominacji sędziów uczestniczą ?przedstawiciele władz pochodzący z wyboru?: osoba powołana przez Prezydenta RP, 4 posłów i 2 senatorów. Co więcej, podlegający Prezesowi Rady Ministrów Minister Sprawiedliwości świadomie i dobrowolnie rezygnuje z wykonywania swojego konstytucyjnego obowiązku udziału w pracach Rady. Jeżeli zaś Prezes Rady Ministrów posiada informacje na temat nepotyzmu lub korupcji związanej z procedurą nominacji sędziów, Rada oczekuje przedstawienia dowodów na poparcie tych tez. Na marginesie należy zaznaczyć, że planowane zmiany ustawowe nie przewidują innych zmian w tym zakresie, niż zmiany personalne. Rada przypomina, że Prezes Rady Ministrów, który w związku ze swą działalnością dowiedział się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Na każdym obywatelu spoczywa natomiast społeczny obowiązek zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu (art. 304 k.p.k.). Dlatego Rada wzywa Prezesa Rady Ministrów do przekazania informacji na temat prokuratury, do której złożył zawiadomienie o popełnieniu czynów, o których napisał w powyższym artykule. Niezależnie od powyższego, Rada zwraca się do Prezesa Rady Ministrów o wskazanie sądów, w których miały mieć miejsce opisane przez niego czyny i deklaruje, że zarządzi przeprowadzenie lustracji pracy tych sądów.
