PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
HFPC złożyła apelację od postanowienia sądu o ubezwłasnowolnieniu całkowitym osoby starszej z niepełnosprawnością. Zdaniem HFPC ubezwłasnowolnienie całkowite jest nieproporcjonalną ingerencją w jej prawa i wolności. Przypomnijmy, sprawa dotyczy Pani B., osoby starszej, która potrzebuje wsparcia w codziennym funkcjonowaniu.
Pomoc zapewnia jej m.in. bliska przyjaciółka. Sąd uznał jednak, że ubezwłasnowolnienie całkowite jest zgodne z dobrem B., ponieważ jest ona niesamodzielna, a jej stan wyklucza podejmowanie jakichkolwiek decyzji. ?Decydując o ubezwłasnowolnieniu B., sąd nie wziął pod uwagę przedstawionej przez HFPC argumentacji, że w tego typu sprawach konieczne jest stosowanie międzynarodowych standardów ochrony praw osób z niepełnosprawnościami psychicznymi i intelektualnymi. Kładą one nacisk na poszanowanie godności, autonomii i podmiotowości osób z niepełnosprawnościami? ? mówi dr Dorota Pudzianowska, prawniczka HFPC. ?W apelacji wskazaliśmy, że w związku z tym, że Pani B. jest otoczona opieką, pozbawienie jej zdolności do czynności prawnych nie jest konieczne i nie wpłynie na poprawę jej sytuacji? ? wyjaśnia dr Dorota Pudzianowska. ?Sąd tak naprawdę nie rozważył, czy zamiast ubezwłasnowolnienia wystarczające byłoby zastosowanie łagodniejszych środków. Takich, które nie powodują utraty zdolności do czynności prawnych, jak np. ustanowienie kuratora dla osoby niepełnosprawnej?? dodaje Jarosław Jagura, prawnik HFPC. Oprócz złożenia apelacji, Fundacja skierowała do sądu prośbę o rozważenie zwrócenia się do Trybunału Konstytucyjnego przed ostatecznym rozstrzygnięciem sprawy. Dzięki temu przepisy dotyczące ubezwłasnowolnienia całkowitego mogłyby zostać ocenione pod kątem zgodności z Konstytucją, EKPC oraz Konwencją o prawach osób z niepełnosprawnościami. ?Istnieją uzasadnione wątpliwości, że obecny kształt ubezwłasnowolnienia całkowitego jest sprzeczny z Konstytucją i EKPC. Dzieje się tak, ponieważ instytucja ta ma nieelastyczny charakter i szeroki zakres oddziaływania na sytuację i prawa jednostki. Poza tym TK mógłby ocenić zgodność ubezwłasnowolnienia całkowitego z Konwencją o prawach osób z niepełnosprawnościami, która wyklucza możliwość pozbawiania zdolności do czynności prawnych osób z niepełnosprawnościami? ? dodaje dr Dorota Pudzianowska.
A OTO OPINIA HFPC DO TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO W SPRAWIE UMIESZCZANIA OSóB UBEZWŁASNOWOLNIONYCH W DPS
HFPC złożyła do Trybunału Konstytucyjnego opinię prawną w sprawie konstytucyjności przepisów regulujących umieszczanie osób ubezwłasnowolnionych całkowicie w domach pomocy społecznej przez ich opiekunów. Wniosek o kontrolę konstytucyjności tych regulacji skierował do TK Rzecznik Praw Obywatelskich. Obecnie obowiązujące przepisy ustawy o ochronie zdrowia psychicznego i ustawy o pomocy społecznej umożliwiają umieszczenie osoby ubezwłasnowolnionej w DPS wbrew jej woli. Wystarczy, że zgodę na takie umieszczenie wyrazi jej opiekun. Opiekun powinien uzyskać zgodę sądu opiekuńczego na umieszczenie ubezwłasnowolnionego w DPS, jednak w praktyce nie zawsze ma to miejsce. Ponadto procedura, w jakiej sąd udziela zgody jest bardzo nieprecyzyjna i nie wymaga od sądu nawet wysłuchania osoby ubezwłasnowolnionej czy przebadania jej stanu zdrowia psychicznego. Co więcej, osoba całkowicie ubezwłasnowolniona nie ma prawa do zaskarżenia orzeczeń i decyzji, na podstawie których odbywa się umieszczenie w DPS. Nie ma również żadnej procedury, za pomocą której osoba taka mogłaby domagać się kontroli sądowej już po umieszczeniu w DPS. W swojej opinii HFPC dokonała analizy zaskarżonych przepisów oraz praktyki ich stosowania. ?Z naszych ustaleń wynika, że w skali całego kraju pozbawionych wolności i pozostających bez dostępu do jakichkolwiek środków ochrony prawnej może być ponad 12 tys. osób ubezwłasnowolnionych całkowicie? ? wskazuje Marcin Szwed, prawnik HFPC. HFPC zaprezentowała również swoje dotychczasowe działania dotyczące zaskarżonych przepisów. Związane są one przede wszystkim z prowadzeniem przez prawników HFPC sprawy Kędzior przeciwko Polsce przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka oraz monitorowaniem wykonania wyroku wydanego w tej sprawie. W tym orzeczeniu ETPC po raz pierwszy stwierdził, że polskie przepisy regulujące umieszczanie osób ubezwłasnowolnionych całkowicie w DPS przez ich opiekunów naruszają art. 5 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. ?Niestety, mimo upływu blisko 4 lat od wydania przez ETPC wyroku, w dalszym ciągu nie został on wykonany przez polskie władze, o czym HFPC poinformowała Komitet Ministrów Rady Europy.? ? tłumaczy Marcin Szwed. W swojej opinii Fundacja przypomniała także, że już w marcu 2015 r. wystąpiła do RPO o skierowanie do TK wniosku o kontrolę konstytucyjności omawianych przepisów. W ostatniej części opinii HFPC przedstawiła analizę prawnoporównawczą rozwiązań w zakresie umieszczania osób z niepełnosprawnością intelektualną i psychiczną w instytucjach opieki społecznej obowiązujących w kilku wybranych państwach europejskich. Fundacja omówiła także wyrok Sądu Konstytucyjnego Słowenii, który orzekł, że obowiązujące w tym kraju przepisy, o treści bardzo zbliżonej do polskich, są niezgodne z konstytucją, EKPC oraz Konwencją o prawach osób z niepełnosprawnościami. HFPC podkreśliła, że zakwestionowane przez RPO przepisy są niezgodne z Konstytucją i wiążącymi Polskę umowami międzynarodowymi. ?Naruszają one nie tylko wolność osobistą czy prawo do sądu osób z niepełnosprawnościami, ale i ich godność. Procedura, w jakiej są one umieszczane w DPS traktuje je bowiem jak bierne przedmioty, a nie podmioty zdolne do wyrażenia własnego zdania w kwestii miejsca pobytu? ? dodaje Marcin Szwed. Opinia dostępna jest na stronie HFPC.
