PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Prawo podatkowe w Polsce w większości przypadków jest przestrzegane, jednak przepisy są wciąż nieprzejrzyste i trudne do zinterpretowania. Podatnicy coraz częściej odwołują się od decyzji podejmowanych przez organy podatkowe. Czas trwania postępowań odwoławczych prowadzonych przez izby skarbowe objęte kontrolą NIK w połowieprzypadków przekracza ustawowy limit. Odsetek decyzji uchylanych w postępowaniu odwoławczym przez izby skarbowe nadal jest wysoki. Od 2011 r. do połowy 2013 r. co czternasta wydana przez urzędników interpretacja podatkowa została zaskarżona do sądów administracyjnych. W ocenie Izby taka sytuacja przyczynia się do spadku zaufania obywateli do aparatu skarbowego. Postępowania podatkowe były w większości przypadków prowadzone terminowo, przy zapewnieniu podatnikom czynnego w nich udziału. W czasie podejmowania decyzji dotyczących odmowy lub udzielenia ulgi w spłacie zobowiązań urzędnicy działali zgodnie z przepisami prawa i z poszanowaniem interesów przedsiębiorców.
W celu poprawy jakości obsługi podatników w urzędach skarbowych wprowadzano zmiany organizacyjne, organizowano szkolenia dla pracowników. Ministerstwo Finansów oraz organy podatkowe objęte kontrolą NIK prowadziły działania informacyjne i edukacyjne mające na celu ułatwienie podatnikom rozliczeń, a także zwiększenie zaufania obywateli do aparatu skarbowego państwa.
W 2013 r. Departament Administracji Podatkowej MF podjął działania w kierunku zmiany organizacji i funkcjonowania Krajowej Informacji Podatkowej (KIP) pod kątem optymalnego wsparcia dla podatników. W styczniu 2015 r. Ministerstwo Finansów planuje wdrożenie zmian w organizacji KIP, w tym ułatwienie dostępu do zasobów wiedzy z zakresu prawa podatkowego (tzw. Baza Wiedzy). Planowane są też zmiany struktury organizacyjnej izb i urzędów skarbowych. Działania Ministra Finansów przyczyniły się do upowszechnienia składania dokumentów drogą elektroniczną. W ciągu niecałych trzech lat liczba dokumentów składanych tą drogą wzrosła ponad dwukrotnie: z 6,6 mln w 2011 r. do 14,7 mln w połowie września 2013 r.
Jednocześnie kontrola NIK wykazała, że poprawy wymagają następujące obszary: niska jakość decyzji organów podatkowych, o której świadczy rosnąca liczba odwołań podatników od tych decyzji. W 2011 r. podatnicy złożyli odwołania do dyrektorów izb skarbowych od 18,2 proc. decyzji wydanych przez organy pierwszej instancji, w 2012 r. od 22 proc., a w I półroczu 2013 r. aż od 30 proc. decyzji; Decyzje wydane przez organy podatkowe pierwszej instancji wysoki odsetek uchylonych decyzji organów pierwszej instancji. Co prawda liczba uchylanych decyzji podejmowanych przez te instytucje spadła nieznacznie od 2011 r., jednak nadal jest duża. Odsetek uchylonych decyzji urzędów skarbowych w I półroczu 2013 r. wyniósł 34,4 proc. (w 2012 r. było to 35,5 proc.). Odsetek decyzji dyrektorów izb skarbowych uchylonych przez wojewódzkie sądy administracyjne wyniósł 17,9 proc. w 2011 r., w 2012 r. nastąpił spadek do 14,7 proc., jednak w I półroczu 2013 r. odnotowano wzrost do 19,7 proc.; rosnące zapotrzebowanie na interpretacje prawa podatkowego potwierdzające brak przejrzystości i wysoki poziom skomplikowania prawa podatkowego.
W badanym okresie liczba interpretacji przepisów podatkowych zaskarżonych do sądów administracyjnych wzrosła o 21 proc. (z 2.109 w 2011 r. do 2.552 w 2012 r.). Zaskarżona została co czternasta wydana interpretacja indywidualna, a w 2012 r. i w I półroczu 2013 r. sądy administracyjne po rozpatrzeniu 3887 skarg podatników uchyliły aż 56,2 proc. interpretacji wydanych przez izby skarbowe; przewlekłość postępowań odwoławczych. W trzech z sześciu izb skarbowych część postępowań odwoławczych prowadzono opieszale.
Ustawa określa czas trwania takiego postępowania na 2 miesiące (art. 139 § 3 Ordynacji podatkowej). Tymczasem w skrajnych przypadkach w Izbie Skarbowej w Łodzi na wynik postępowania podatnik musiał czekać prawie 4 lata, a w Izbie Skarbowej w Zielonej Górze czas oczekiwania przekroczył 5 lat; nieterminowe udzielanie odpowiedzi na zapytania izb skarbowych przez Ministra Finansów. W prawie 55 proc. przypadków Minister udzielał odpowiedzi po 3 miesiącach, a w skrajnych przypadkach i po kilku latach, co świadczy, że i urzędnicy Ministerstwa Finansów mieli wątpliwości, jak dane zagadnienie powinno być rozstrzygnięte; nadużywanie uprawnień do prowadzenia czynności sprawdzających przez pracowników urzędów skarbowych. W połowie skontrolowanych urzędów skarbowych pracownicy wzywali podatników do złożenia oświadczenia o wysokości uzyskanych obrotów ze sprzedaży w latach 2010-2012. W dwóch urzędach (US Skierniewice i US w Krośnie Odrzańskim) ostrzegano podatników, że niezastosowanie się do powyższego wezwania spowoduje sankcje karne z ustawy kodeks karny skarbowy. Żądanie złożenia przez podatników takich informacji wykracza poza uprawnienia określone w art. 272 pkt 3 i art. 82 Ordynacji podatkowej. W ocenie NIK rosnące zapotrzebowanie na interpretacje przepisów podatkowych to wynik zmiennego i nieprecyzyjnego prawa.
Niejasność prawa oraz niezgodność krajowych przepisów podatkowych z regulacjami wspólnotowymi UE i z Konstytucją RP to także przyczyna niskiej jakości wydawanych decyzji i interpretacji podatkowych. Z drugiej strony na wadliwość decyzji urzędniczych wpływ mają też braki kadrowe i nadmierne obciążenie pracą. NIK zwraca uwagę, że duża liczba uchylonych decyzji i sporów z podatnikami przyczynia się do spadku zaufania obywateli do organów podatkowych.
Zdaniem Izby konieczne jest uszczelnienie prawa podatkowego oraz wzmocnienie systemu wydawania indywidualnych interpretacji podatkowych. W wystąpieniu pokontrolnym, skierowanym do Ministra Finansów, NIK wniosła o:
1) wypracowanie przejrzystych, spójnych i stabilnych przepisów prawa podatkowego, zgodnych z dyrektywami i orzecznictwem prawa wspólnotowego;
2) podjęcie działań w celu: poprawy jednolitości i prawidłowości wydawanych interpretacji indywidualnych, bieżącego weryfikowania nieprawidłowych interpretacji indywidualnych, skrócenia terminów zajmowania stanowiska w związku z problemami interpretacyjnymi przepisów prawa podatkowego zgłaszanymi przez organy podatkowe;
3) wypracowanie i wdrożenie mierników oceny realizacji zadań przez dyrektorów izb skarbowych i naczelników urzędów skarbowych.
