PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Sędziowie zbyt często opierają rozstrzygnięcia wyłącznie na opinii biegłych sądowych, bez ich samodzielnej i krytycznej analizy – wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich Jego zdaniem całościowa ustawa o biegłych sądowych zapewniłaby właściwe gwarancje konstytucyjnego prawa do sądu Ministerstwo Sprawiedliwości milczy na temat ustawy,
choć dwa lata temu informowało o rozpoczęciu prac nad projektem; Rzecznik apeluje o ich przyspieszenie Rzecznik wystąpił w tej sprawie do ministra srawiedliwości oraz dyrektor Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury. W ubiegłych latach Rzecznik Praw Obywatelskich wielokrotnie zwracał się do Ministra Sprawiedliwości w sprawie pilnej potrzeby uchwalenia kompleksowej ustawy o biegłych sądowych. Postulat ten związany jest z dążeniem Rzecznika do zapewnienia obywatelom właściwej gwarancji prawa do sądu wynikającej ze standardu wyrażonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji.
OPINIE BIEGŁYCH CZĘSTO DECYDUJĄ O WYROKU
Opinie biegłych są niezwykle przydatne dla ustalenia określonych okoliczności, które są niemożliwe dla sądu czy prokuratora z uwagi na konieczność posiadania wiedzy specjalistycznej. W praktyce dowód ten często jest oceniany przez sędziów jako rzetelny i niebudzący wątpliwości oraz przesądza o rozstrzygnięciu procesu. Nie kwestionując w żaden sposób roli i znaczenia opinii biegłych w postępowaniu przed sądami, Rzecznik uważa, że zarówno w ocenie obywateli, jak i jego własnej, sędziowie zbyt często opierają rozstrzygnięcia wyłącznie na opinii biegłych sądowych – bez podejmowania ich samodzielnej i krytycznej analizy. Czasami sądy, zamiast opierać się na własnej wiedzy i doświadczeniu, bezrefleksyjnie zdają się na opinie biegłych, nawet gdy jest ona niepełna. Zdarza się, że sędziowie pytają biegłych nie tylko o fakty, ale też o rozstrzygnięcia prawne. Bywa, że przerzucają na biegłych prowadzenie postępowania dowodowego. Prowadzi to do sytuacji, gdy błędy biegłych wpływają na ocenę materiału dowodowego, na którym później sąd opiera się, orzekając o winie i karze. Na podstawie błędnej opinii sąd może również popełnić błąd polegający na wymierzeniu kary niewspółmiernej do rzeczywistego udziału oskarżonego w danym przestępstwie. Rzecznik powoływał się m.in. na wyniki kontroli Najwyższej Izby Kontroli – ?Funkcjonowanie biegłych w wymiarze sprawiedliwości?, raport pt. ?Biegli sądowi w Polsce? wydany przez Helsińską Fundację Praw Człowieka oraz raport pt. ?Ocena kompetencji biegłych sądowych. Oczekiwania i rekomendacje? projektu badawczego Forensic Watch. W publikacjach tych również wyrażano opinię o konieczności jak najszybszego wprowadzenia kompleksowej ustawy o biegłych sądowych.
RESORT W 2016 R. ZAPOWIADAŁ PRACE NAD PROJEKTEM
Z korespondencji w sprawie między RPO a Ministrem Sprawiedliwości wynika, że resort – dostrzegając problemy związane z funkcjonowaniem biegłych – podjął decyzję o rozpoczęciu prac nad odpowiednim projektem. Rzecznik został poinformowany o wstępnym etapie prac w piśmie podsekretarza stanu w MS z 8 sierpnia 2016 r. Ustawa ma uwzględniać kwestie powoływania oraz weryfikacji kwalifikacji biegłych w celu zapewnienia obywatelom – których sprawy są rozstrzygane przez sądy często na podstawie opinii biegłych – dostępu do ekspertów o najwyższych kwalifikacjach merytorycznych i etycznych. Ponadto resort wskazał w tym piśmie, iż w ówczesnym terminie nie było możliwe określenie daty zakończenia prac nad projektem, ponieważ nie został on zgłoszony do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów z zakreślonym terminem realizacji. Od tego czasu upłynęły już dwa lata, a Ministerstwo Sprawiedliwości w dalszym ciągu nie przedstawiło opinii publicznej jakiejkolwiek informacji na temat etapu prac lub postępu w pracach nad rządowym projektem ustawy, która w sposób kompleksowy uregulowałaby problematykę biegłych sądowych – wskazuje RPO. Dlatego Adam Bodnar ponownie zwrócił się do ministra z apelem o przyspieszenie prac nad ustawą o biegłych sądowych. Wystąpił tez o informację na temat planowanego terminu zakończenia prac legislacyjnych. Kwestię zbyt częstego i nadmiernego opierania się przez sędziów na opiniach biegłych sądowych – bez podejmowania przez sądy próby samodzielnej i krytycznej analizy przedstawianych przez nich opinii – Rzecznik podniósł w wystąpieniu do dyrektor Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury Małgorzaty Manowskiej. Zwrócił się do niej z postulatem wprowadzenia w KSSiP szkoleń pozwalających na kreowanie umiejętności współpracy sędziów z biegłymi sądowymi oraz położenia większego nacisku w edukacji sędziów na efektywną komunikację z biegłymi, a nie jedynie na powielanie sporządzonych przez ich opinii.
