PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Profesor Irena Lipowicz, rzecznik Praw Obywatelskich, poinformowała Jarosława Gowina, ministra sprawiedliwości o problemie zapewniania osobom z niepełnosprawnościami równych z innymi obywatelami praw w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym. Jest to obowiązek państwa, wynikający z zasady sprawiedliwości społecznej. Uwagę RPO zwróciła sprawa, z którą zwróciła się do mnie osoba z niepełnosprawnością podnosząc problem faktycznej dyskryminacji wynikającej z braku regulacji umożliwiających dostosowanie formy egzaminu radcowskiego do jej indywidualnych potrzeb. Zagadnienie to należy rozpatrywać w kontekście wszystkich egzaminów zarówno wstępnych, jak i kończących aplikację ogólną, adwokacką radcowską i notarialną w których nie przewidziano rozwiązań dostosowujących ich formę do potrzeb osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Rozwiązania takie nie są również przewidziane podczas egzaminów na tłumaczy przysięgłych.
Przebieg poszczególnych egzaminów regulują odpowiednie przepisy ustaw i rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości. Stosownie do postanowień art. 27 Konwencji Narodów Zjednoczonych z dnia 13 grudnia 2006 r. o Prawach Osób Niepełnosprawnych, państwo ma obowiązek zapewnić prawo osób niepełnosprawnych do pracy na równych zasadach z innymi obywatelami, w tym prawo do utrzymywania się z pracy wybranej przez siebie. Brak regulacji dostosowujących formę poszczególnych egzaminów do potrzeb osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności należy uznać za niezgodny z Konwencją. Zdaniem RPO taki stan jest też niezgodny z zasadą równości, określoną w art. 32 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, a także z art. 65 Konstytucji RP, zapewniającym każdemu wolność wyboru i wykonywania zawodu, ponieważ brak regulacji dotyczących osób z niepełnosprawnościami skutkuje brakiem możliwości zdawania przez nie tych egzaminów albo znacznie je utrudnia. Obecna regulacja powoduje sytuacje, w których osoby z niepełnosprawnością nie są w stanie uzyskać pozytywnego wyniku na egzaminie nie z powodu braku wiedzy, ale np. zbyt krótkiego czasu jego trwania.
Trzeba zauważyć – podkreśla RPO – iż w przypadku osób z pewnymi rodzajami niepełnosprawności (np. oczopląs) zapoznawanie się z treścią kazusu egzaminacyjnego trwa znacznie dłużej niż w przypadku innych kandydatów. W innych przypadkach, przystępujący do egzaminu może, np. wskutek niepełnosprawności rąk, pisać znacznie wolniej od innych kandydatów. W mojej ocenie regulacje nieuwzględniające tego faktu są dyskryminujące dla osób z niepełnosprawnościami. Należy przy tym zauważyć, iż rozwiązania pozwalające na dostosowanie egzaminu do potrzeb wynikających z stopnia i rodzaju niepełnosprawności danej osoby, m. in. wydłużenie czasu egzaminacyjnego, są zawarte w przepisach regulujących przebieg egzaminów maturalnego . Rzecznikowi znana jest sytuacja w której brak w obowiązujących przepisach precyzyjnych zasad zdawania egzaminów przez osoby niewidome spowodował różnicę zdań między jedną z niewidomych osób przystępujących do egzaminu wstępnego a komisją co do przebiegu tego egzaminu. Można zadać pytanie o to, jakby rozstrzygnięto kwestie zdawania egzaminów przez osobę nie mogącą pisać ręcznie. Nie ulega wątpliwości, iż we wszystkich tych przypadkach osoby te powinny mieć możliwość wykazania swojej wiedzy w taki sposób, żeby ich niepełnosprawność nie wpływała na wynik egzaminu.
W demokratycznym państwie prawa ? zauważa RPO – rzeczą niezmiernie ważną jest, żeby dostęp do takich zawodów jak: sędzia, prokurator, adwokat, radca prawny, notariusz, tłumacz przysięgły był równy dla wszystkich obywateli. Wydaje się, iż czas ratyfikacji Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych jest bardzo dobrym momentem na wprowadzenie rozwiązań zapewniających osobom z niepełnosprawnością równy z innymi obywatelami dostęp do tych zawodów. RPO prosi J. Gowina o ustosunkowanie się do jej pisma.
