PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że przepisy ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, regulujące umieszczanie osób ubezwłasnowolnionych całkowicie w domach pomocy społecznej przez ich opiekunów, są niezgodne z Konstytucją. Swoją opinię prawną w tej sprawie przedłożyła Trybunałowi w ubiegłym tygodniu HFPC. Przyjęcie osoby całkowicie
ubezwłasnowolnionej do domu pomocy społecznej ingeruje w jej wolność osobistą m.in. ze względu na zmianę miejsca zamieszkania oraz konieczność podporządkowania się regulaminowi pobytu w domu pomocy społecznej ? stwierdził Trybunał Konstytucyjny. 28 czerwca 2016 r.
Trybunał Konstytucyjny rozpoznał na rozprawie wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich w sprawie osób całkowicie ubezwłasnowolnionych (zasady umieszczania w domach opieki społecznej). W ocenie TK, unormowania, których rolą jest zapewnienie, by decyzje opiekuna były zgodne z dobrem osoby ubezwłasnowolnionej w niedostateczny sposób zabezpieczają jej interesy. Jak bowiem pokazują badania praktyki sądowej, złożenie wniosku o skierowanie osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej do domu pomocy społeczne (w trybie przymusowym) nie zawsze ma na względzie jej dobro. Niekiedy kryją się za tym zupełnie inne powody, w szczególności interes opiekuna czy członków rodziny ubezwłasnowolnionego. Według Trybunału, art. 38 ustawy o ochronie zdrowia psychicznego nie spełnia także wymagań sprawiedliwej (rzetelnej) procedury sądowej w rozumieniu art. 45 ust. 1 konstytucji.
Nie do pogodzenia z tym wzorcem kontroli pozostaje wyłączenie osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej z postępowania przed sądem opiekuńczym i nieprzyznanie jej jakichkolwiek uprawnień ? w szczególności do bycia wysłuchaną. Za niekonstytucyjne uznane zostało także nieprzyznanie osobie ubezwłasnowolnionej, przyjętej do domu pomocy społecznej za zgodą jej opiekuna prawnego, prawa domagania się sądowej weryfikacji celowości jej dalszego przebywania w placówce tego rodzaju. Według Trybunału, standard konstytucyjny wymaga zapewnienia tej osobie realnego wpływu na kontynuację pobytu w zakładzie. W przeciwnym wypadku ubezwłasnowolnienie mogłoby przerodzić się w trwałe odebranie jednostce prawa do bycia podmiotem w dotyczących jej postępowaniach i uniemożliwić jej kontrolę podstaw i celowości izolacji w domu pomocy społecznej. Rozprawie przewodniczył sędzia TK Marek Zubik, sprawozdawcą była sędzia TK Małgorzata Pyziak-Szafnicka.
OPINIA HFPC
?To dla nas bardzo ważny wyrok. Fundacja od blisko czterech lat monitoruje wykonanie wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Kędzior przeciwko Polsce, w którym po raz pierwszy stwierdzono, że polskie przepisy nie spełniają standardów ochrony praw człowieka. Mamy nadzieję, że wyrok TK doprowadzi do zmiany wadliwych regulacji? ? tłumaczy Marcin Szwed, prawnik HFPC. ?Trybunał podkreślił, że niekonstytucyjność analizowanych przepisów jest rażąca. Przepisy ingerowały w najbardziej podstawowe praw jednostki, takie jak wolność osobista i ochrona godności ludzkiej? ? mówi Marcin Szwed. W ramach wykonania wyroku ustawodawca powinien stworzyć prawne mechanizmy kontroli zasadności pobytu osoby ubezwłasnowolnionej w DPS. Procedura taka nie może pomijać stanowiska samych ubezwłasnowolnionych. Konstytucja wymaga bowiem zapewnienia osobom ubezwłasnowolnionym realnego wpływu na kontynuację pobytu w DPS