PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Prokuratura Generalna przedstawia analizę przygotowaną przez Departament Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji PG dotyczącej stosowania przez prokuratorów ustawy o świadku koronnym. W kontekście postawienia zarzutów zabójstwa gen. Marka Papały właśnie świadkowi koronnemu, raport jest bardzo przydatny i potrzebny. Analiza prezentuje: – zasady dopuszczania dowodu z zeznań świadka koronnego, – dane o stosowaniu ustawy o świadku koronnym w latach 1998-2012, – efektywność dowodu z zeznań świadka koronnego, – zmiany w procedurze i praktyce stosowania instytucji świadka koronnego, – ocenę wykorzystania instytucji świadka koronnego w postępowaniu karnym.
Ustawa o świadku koronnym została uchwalona w dniu 25 czerwca 1997 r. i weszła w życie w dniu 1 września 1998 r. Początkowo miała charakter epizodyczny i obowiązywała w wyznaczonych okresach, natomiast od dnia 31 sierpnia 2006 r. ? bezterminowo. Tekst jednolity tej ustawy pochodził z 2007 r. (Dz. U. Nr 36, poz. 232), później wprowadzono zmiany do niektórych zapisów ustawy.
Zasady dopuszczenia dowodu z zeznań świadka koronnego
Świadkiem koronnym może zostać wyłącznie podejrzany w sprawach wszczętych i prowadzonych o: przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, popełnione w zorganizowanej grupie lub związku, mającym na celu popełnianie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego, przestępstwa: korupcji (art. 228 § 1, 3-6 kk, art. 229 § 1 i 3-5 kk), płatnej protekcji (art. 230 § 1 kk, art. 230a § 1 kk), nadużycia funkcji (art. 231 § 1 i 2 kk), nakłaniania do głosowania (art. 250a § 1 i 2 kk), działalności w grupie przestępczej (art. 258 kk), przekupstwa menadżerskiego (art. 296a § 1, 2, 4 kk) oraz przekupstwa sportowego (art. 46 ust. 1, 2 i 4, art. 47 oraz art. 48 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie).
Nie stosuje się abolicji wobec świadka koronnego, który zeznał nieprawdę, zataił prawdę co do istotnych okoliczności lub odmówił zeznań przed sądem, popełnił nowe przestępstwo lub przestępstwo skarbowe działając w zorganizowanej grupie lub związku, bądź zataił majątek swój lub znany mu majątek innych osób.
Dane o świadku koronnym w okresie 1998-2012
Podczas stosowania uśk już przez prawie 14 lat, dopuszczono dowody z zeznań 107 świadków koronnych, Nie było przypadku prawomocnego nie uwzględnienia przez sąd wniosku prokuratora okręgowego lub apelacyjnego o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka koronnego. Od dnia 31 sierpnia 2006 r., od kiedy na mocy ustawy z dnia 22 lipca 2006 r. o zmianie ustawy o świadku koronnym oraz ustawy o ochronie informacji niejawnych zgodę w trybie art. 5 ust. 1 uśk wydawał Prokurator Krajowy, zaś od dnia 31 marca 2010 r. Prokurator Generalny, do dnia 7 maja 2012 r. dopuszczono ogółem 29 świadków koronnych. Zauważalny jest wyraźny spadek liczby dopuszczanych w ciągu roku świadków koronnych. Dowód ten nie jest więc nadużywany i stosuje się go rzeczywiście w wyjątkowych przypadkach. Wobec 10 świadków koronnych zakończono już programy w części procesowej (zastosowano abolicję), poprzez wydanie postanowień o umorzeniu, przewidzianych w art. 9 ust. 2 ustawy.
Odmowa wystąpienia z wnioskiem lub brak zgody
Od dnia 31 sierpnia 2006 r., a więc nowelizacji uśk, którą m. in. dodano art. 5a, prokuratorzy wydali niejawne postanowienia o odmowie wystąpienia z wnioskiem w przedmiocie dopuszczenia dowodu z zeznań świadka koronnego, wobec 34 podejrzanych
Utrata statusu świadka koronnego
Status świadka koronnego to uprawnienie do abolicji (bezkarności) wobec przestępstw wcześniej przez niego popełnionych, a następnie ujawnionych w trybie ustawy o świadku koronnym (art. 9 ust.1 uśk), a także możliwość uzyskania ochrony lub pomocy w formach i zakresie przewidzianych tą ustawą (art. 14 uśk). Dotychczas podjęto (w 2002 i 2004 r.) zawieszone postępowania na mocy art. 10 uśk wobec 3 świadków koronnych, z uwagi na prawomocne skazanie ich za przestępstwa, m. in. za udział w innej grupie przestępczej, zabójstwa, kradzieże z włamaniem i inne przestępstwa kryminalne, a także z powodu odmowy złożenia zeznań przed sądem. Kolejni 2 świadkowie koronni zostali skazani w innych sprawach karnych, co jednak nie spowodowało zastosowania wobec nich art. 10 lub art. 11 uśk. 4.Efektywność dowodu z zeznań świadka koronnego W marcu 2002 r. w Biurze do Spraw Przestępczości Zorganizowanej Prokuratury Krajowej po raz pierwszy przeprowadzono badania w zakresie efektywności stosowania ustawy o świadku koronnym. Okazało się wówczas, że w sprawach, w których dopuszczono dowód z zeznań wówczas 34 świadków koronnych, skierowano 68 aktów oskarżenia przeciwko 633 osobom, z których już 67 zostało prawomocnie skazanych. W prowadzonych i zakończonych wtedy śledztwach przedstawiono prawie 2,5 tysiąca zarzutów i zabezpieczono mienie podejrzanych o wartości prawie 4,1 mln. zł., ponad 40 tys. dolarów USA i prawie 40 tys. marek RFN oraz 2 samochody osobowe i ciągnik siodłowy. Dodatkowo odzyskano dzieła sztuki o wartości 307 tys. zł. oraz 154.600 litrów spirytusu.
Dotychczasowa praktyka organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości wykazała przydatność świadka koronnego do zwalczania najgroźniejszej przestępczości o charakterze zorganizowanym. Wyłącznie, albo w znacznej mierze, dzięki zeznaniom świadków koronnych, zweryfikowanym podczas śledztw innymi dowodami rozbito wiele zorganizowanych grup przestępczych, w tym tych najgroźniejszych, o charakterze zbrojnym. Wykryto sprawców poważnych przestępstw, którzy czuli się bezkarni i to ich rozzuchwalało, co jednocześnie powodowało wśród obywateli poczucie bezradności policji i prokuratury, a w konsekwencji brak zaufania do sprawności tych instytucji Skuteczność dowodu z zeznań świadka koronnego w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej dowiodły lata stosowania tej instytucji prawnej. Umiejętne stosowanie ustawy o świadku koronnym przynosi bowiem wymierne efekty.
Pełen tekst analizy na stronach Prokuratury Generalnej
