PoPrawny Poznański serwis prawny
Powiązane artykuły
Przepisy rozporządzenia wprowadzające podział skazanych, wobec których sprawowany jest dozór, na trzy grupy ryzyka powrotu do przestępstwa oraz określające zasady kwalifikacji do poszczególnych grup i obowiązki kuratorów w zależności od grupy ryzyka naruszają konstytucję. 16 grudnia 2014 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznawał wniosek Krajowej Rady Kuratorów dotyczący obowiązków i uprawnień kuratorów sądowych. Głównym zarzutem podniesionym przez wnioskodawcę było naruszenie zasad wydawania rozporządzeń, określonych w art. 92 ust. 1 zdanie pierwsze konstytucji. Zgodnie z tym przepisem, rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, wykonawczy charakter rozporządzenia względem ustawy uniemożliwia regulowanie w nim kwestii, których w ogóle nie ma w ustawie. Rozporządzenie może obejmować materie, które nie mają zasadniczego znaczenia z punktu widzenia założeń ustawy, lecz są niezbędne do realizacji jej norm. Bezwzględna wyłączność ustawy dotyczy spraw o istotnym znaczeniu z punktu widzenia praw i wolności człowieka i obywatela. Trybunał uwzględnił zarzut naruszenia powyższych zasad przez § 11 ? § 14 rozporządzenia wprowadzające podział skazanych, wobec których sprawowany jest dozór, na trzy grupy ryzyka powrotu do przestępstwa oraz określające zasady kwalifikacji do poszczególnych grup i obowiązki kuratorów w zależności od grupy ryzyka. Materia ta nie jest uregulowana w jakichkolwiek przepisach ustawowych. W akcie wykonawczym unormowano zatem kwestię całkowicie pominiętą w ustawie. Ponadto zakwestionowane przepisy dotyczą spraw, w których obowiązuje bezwzględna wyłączność ustawy. Im surowsza kwalifikacja osoby oddanej pod dozór, tym bardziej dolegliwe obowiązki związane z dozorem i większe ograniczenie praw i wolności. Ograniczenie to może być wprowadzone tylko w ustawie.
Trybunał uznał za zasadny także zarzut naruszenia art. 27 ust. 1 ustawy o ochronie danych osobowych przez przepisy rozporządzenia zobowiązujące zawodowych kuratorów sądowych do przekazywania komendantom policji informacji o objęciu i zakończeniu dozoru nad skazanym w sprawie związanej z popełnieniem przestępstwa polegającego na użyciu przemocy lub groźby bezprawnej. Trybunał uznał, że informacja ta mieści się w kategorii danych dotyczących skazań, które jako tzw. dane wrażliwe, objęte są zakazem przetwarzania. Nie jest spełniony warunek legalności przetwarzania tych danych w postaci istnienia przepisu szczególnego innej ustawy, zezwalającego na przetwarzanie takich danych bez zgody osoby, której dotyczą. W kodeksie karnym wykonawczym, na podstawie którego zostało wydane rozporządzenie, nie ma bowiem takiego przepisu. Trybunał uwzględnił również zarzuty skierowane wobec grupy przepisów określających prawa i obowiązki kierownika zespołu kuratorskiej służby sądowej. Przyznane kierownikowi w przepisach rozporządzenia uprawnienia zrównują go w pewnym zakresie w kompetencjach merytorycznych z sądem i umożliwiają wydawanie władczych rozstrzygnięć w stosunku do skazanych, dotyczących m.in. zmiany kwalifikacji do grup ryzyka. Zgodnie z przepisami kodeksu karnego wykonawczego, jest to zastrzeżone wyłącznie dla organów tego postępowania, którym kierownik zespołu nie jest. Trybunał nie podzielił natomiast zastrzeżeń sformułowanych pod adresem § 7 ust. 2 i 3 rozporządzenia, określających postępowanie zawodowego kuratora sądowego w razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa skazanego na powtórne wezwanie oraz unikania nawiązania pierwszego kontaktu. Przepisy te nie ograniczają stosowania art. 173 § 3 ? 5 kodeksu karnego wykonawczego, gdyż przewidziana w nich procedura jest w zasadzie tożsama. Nie są regulacją samoistną, bo dotyczą zachowań, które należy zakwalifikować jako uchylanie się od dozoru, które jest usankcjonowane w przepisach ustawowych. Na uwzględnienie nie zasługiwały także zarzuty naruszenia przepisów ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. W ocenie wnioskodawcy, § 20 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia, wbrew regulacjom ustawowym, zobowiązuje kuratorów zawodowych do udziału w pracach grup roboczych powoływanych w ramach zespołów interdyscyplinarnych w celu rozwiązywania problemów przemocy w indywidualnych przypadkach.
W ocenie Trybunału, udział kuratorów w pracach grup roboczych, wbrew twierdzeniom wnioskodawcy, nie jest pozostawiony ich swobodnemu uznaniu. Jeśli w ramach zespołu zostanie utworzona grupa robocza, a w jej skład zostanie powołany kurator, wówczas ma on obowiązek uczestniczyć w jej pracach. TK odroczył termin utraty mocy obowiązującej przez niekonstytucyjne przepisy z uwagi na to, że natychmiastowe usunięcie ich z systemu prawnego mogłoby przynieść negatywne konsekwencje dla ciągłości i efektywności wykonywania przez kuratorów sądowych ich zadań. Czas dany ustawodawcy powinien być wystarczający na przygotowanie niezbędnych zmian legislacyjnych. Rozprawie przewodniczył sędzia TK Leon Kieres, sprawozdawcą był sędzia TK Marek Kotlinowski.